Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu, Anayasa ile güvence altına alınan toplantı ve gösteri hakkının kanunlara aykırı şekilde kullanılması hâlinde oluşan bir suç tipidir. 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu kapsamında düzenlenen bu suç, kamu düzenini sağlama amacı taşır. Katılımın yasaya aykırı biçimde gerçekleşmesi durumunda cezai yaptırımlar devreye girebilir.
Toplantı ve gösteri yürüyüşü nedir ve hukuki dayanağı nedir?
Toplantı ve gösteri yürüyüşü, bireylerin bir araya gelerek düşüncelerini açıklamaları, kamuoyunu bilgilendirmeleri veya taleplerini dile getirmeleri amacıyla gerçekleştirdikleri barışçıl eylemlerdir. Anayasa’nın 34. maddesi uyarınca herkes, önceden izin almadan silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri düzenleme hakkına sahiptir. Ancak bu hak, 2911 sayılı Kanun ile belirli kurallara bağlanmıştır.
Bu kurallar, eylemin yapılacağı yerin bildirilmesi, süresine uyulması, kolluk kuvvetine haber verilmesi ve düzeni bozmayacak şekilde gerçekleştirilmesini içerir. Bu yükümlülüklere aykırı biçimde toplantıya katılım sağlanması hâlinde suç oluşabilir.
Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçunun unsurları nelerdir?
Suçun oluşabilmesi için belirli yasal şartların bir arada bulunması gerekir:
-
Katılım sağlanan toplantının ya da yürüyüşün izin alınmadan veya bildirim yapılmadan gerçekleştirilmesi
-
Katılımın kamu düzenini bozacak nitelikte olması veya bu yönde kuvvet kullanımı içermesi
-
Katılımcıların dağılın uyarısına rağmen dağılmamaları
-
Silah, patlayıcı madde, taş, sopa gibi araçlarla toplantıya iştirak edilmesi
Yukarıdaki koşullardan biri veya birkaçı gerçekleştiğinde toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu gündeme gelir. Ayrıca bazı durumlarda örgüt bağlantısı, kamu malına zarar verme gibi başka suçlarla birleşerek cezayı artırabilir.
Bu suçun cezası nedir ve ne kadar hapis cezası öngörülür?
2911 sayılı Kanun’un 28. ve 32. maddelerine göre suçun türüne göre farklı ceza yaptırımları uygulanabilir. Temel ceza 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak aşağıdaki durumlarda ceza artar:
-
Silahla katılım sağlanmışsa
-
Yüzü maske ile kapatılmışsa
-
Direnme, taşkınlık ya da mala zarar verme eylemi gerçekleşmişse
Bu tür durumlar cezayı ağırlaştırır. Ceza miktarını artıran unsurlar varsa mahkeme fail hakkında daha yüksek oranda hapis cezası kararı verebilir.
Hangi durumlarda toplantı ve gösteri yürüyüşüne katılmak suç sayılmaz?
Her toplantıya katılım ceza gerektirmez. Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne göre barışçıl toplantılar ve düşünce açıklamaları ifade özgürlüğü kapsamında yer alır. Suçun oluşmaması için şu kriterler sağlanmalıdır:
-
Toplantı öncesi gerekli bildirim yapılmış olmalı
-
Katılım barışçıl olmalı, kamu düzeni tehdit edilmemeli
-
Kolluk kuvveti uyarı yaptıysa, bu uyarıya riayet edilerek dağılınmalı
-
Silah ya da yüz kapatma gibi unsurlar bulunmamalı
Bu şartlara uygun eylemler suç oluşturmaz. Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının meşru sınırları, yargılama sürecinde belirleyici olur.
Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu hangi mahkemede yargılanır?
Bu suçla ilgili davalar genellikle asliye ceza mahkemesi tarafından görülür. Ancak suçun örgütlü bir yapıyla bağlantılı olarak işlendiği veya başka ağır suçlarla birleştiği durumlarda dosya ağır ceza mahkemelerine devredilebilir. Mahkemenin belirlenmesinde suçun türü, cezanın alt ve üst sınırı ile delil durumu dikkate alınır.
Sosyal medya üzerinden yapılan çağrılar bu suç kapsamında değerlendirilir mi?
Evet. Sosyal medya üzerinden yapılan örgütleyici çağrılar, eyleme fiilen katılmaya yönlendirici ise veya kamu düzenini bozacak eyleme teşvik niteliği taşıyorsa, bu suç kapsamında değerlendirilebilir. Özellikle örgütlenme çağrısı yapan paylaşımlar, savcılıklar tarafından suç işlemeye tahrik suçu veya toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu kapsamında soruşturulabilir.
Bu suç şikâyete tabi midir, resen mi soruşturulur?
Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu, kamu düzenini doğrudan ilgilendirdiği için şikâyete tabi değildir. Cumhuriyet savcılığı bu suç hakkında resen soruşturma başlatabilir. Kolluk kuvvetlerinin tespitleri, görüntüler veya tanık beyanları soruşturmada delil olarak kullanılabilir.
Ceza dışında başka yaptırımlar uygulanabilir mi?
Evet. Özellikle kamu görevlisi olan kişiler için disiplin soruşturmaları da gündeme gelebilir. Ayrıca öğrenciler için okul disiplin cezaları, memurlar için uyarı veya ihraç gibi yaptırımlar devreye girebilir. İdari yaptırımlar ve disiplin işlemleri, ceza yargılamasından bağımsız olarak uygulanabilir.
Toplantı ve Gösteri Yürüyüşlerine Katılma Suçu Sıkça Sorulan Sorular
Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu nedir?
Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu, 2911 sayılı Kanun’a aykırı şekilde gerçekleştirilen izinsiz, bildirimsiz ya da kamu düzenini bozacak nitelikteki eylemlere katılan kişilere uygulanan ceza yaptırımıdır. Suçun oluşabilmesi için eylemin barışçıl sınırları aşması gerekir.
Hangi şartlarda toplantıya katılmak suç sayılır?
Aşağıdaki şartlar gerçekleştiğinde bu suç oluşur:
-
Gösteri yürüyüşü yasal bildirim süresine ve şekline uygun şekilde yapılmamışsa
-
Eylem kamu düzenini bozuyorsa veya bozma riski taşıyorsa
-
Katılımcılar dağılın uyarısına rağmen alanda kalmaya devam ediyorsa
-
Toplantıya silah, patlayıcı ya da yüz kapatma unsurlarıyla katılım varsa
Bu koşullardan biri mevcutsa kişi hakkında cezai işlem uygulanabilir.
Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu hangi mahkemede görülür?
Bu suça ilişkin davalara asliye ceza mahkemesi bakar. Ancak suçun niteliği ağırsa, örneğin silahlı katılım veya terör bağlantısı söz konusuysa ağır ceza mahkemesi yetkili olabilir. Hangi mahkemenin görevli olduğu olayın içeriğine göre belirlenir.
Bu suçun cezası nedir?
Ceza, eylemin niteliğine göre değişir. 2911 sayılı Kanun’un 28. ve 32. maddelerine göre:
-
Temel ceza 6 aydan 3 yıla kadar hapis
-
Silahla katılım, yüz kapatma, direniş gibi durumlarda ceza artırılır
-
Kamu görevlisinin görevini engellemek, mala zarar vermek gibi suçlar eklenirse birleşik ceza uygulanır
Mahkeme, kişinin davranışını, suçun etkisini ve önceki sabıkasını dikkate alarak cezayı belirler.
Hangi durumlarda toplantıya katılım suç oluşturmaz?
Barışçıl, bildirimi yapılmış ve kamu düzenini bozmayan toplantı veya yürüyüşlere katılım suç teşkil etmez. Aşağıdaki unsurlar varsa suç oluşmaz:
-
Gösteri yürüyüşü öncesinde gerekli bildirim yapılmışsa
-
Katılımcılar silahsız, saldırısız ve barışçıl davranmışsa
-
Güvenlik güçlerinin uyarısına uygun şekilde dağılmışlarsa
-
Toplantının içeriği kamu düzenine tehdit oluşturmuyorsa
Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının anayasal sınırları, değerlendirmede esas alınır.
Sosyal medya üzerinden yapılan çağrılar suç sayılır mı?
Eğer sosyal medya üzerinden yapılan çağrı, izinsiz veya yasadışı bir eyleme katılımı teşvik ediyorsa bu çağrıyı yapan kişi hakkında suç işlemeye tahrik suçu ya da toplantıya kanuna aykırı katılım suçu yönünden işlem yapılabilir. Özellikle kitlesel katılımı artırmaya yönelik açıklamalar bu kapsamda değerlendirilir.
Bu suç için şikayet gerekli midir?
Hayır. Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılma suçu şikayete tabi değildir. Savcılık, kamu düzenini koruma yükümlülüğü gereği ihbar, görüntü veya kolluk tespitlerine dayanarak resen soruşturma başlatabilir.
Gözaltı ve tutuklama hangi hâllerde uygulanabilir?
Eğer kişi, kamu güvenliğini ciddi biçimde tehdit eden bir eyleme katılmışsa, suçun ağırlığına göre gözaltı ve gerekli hâllerde tutuklama uygulanabilir. Ancak barışçıl katılım hâlinde genellikle adli kontrol, ifadeye çağırma veya idari para cezası gündeme gelir.
