Zimmet suçu, kamu görevlisinin görevi gereği zilyetliğinde bulunan malı kendisinin veya başkasının yararına olacak şekilde hukuka aykırı biçimde kullanması hâlinde oluşur. Türk Ceza Kanunu’nda yer alan bu suç tipi, kamu hizmetlerinin güvenilirliği ile kamu malının korunmasını amaçlayan önemli bir düzenlemedir. Zimmet, sadece bir hırsızlık fiili değil, aynı zamanda kamu görevine duyulan güvene doğrudan zarar veren nitelikte ağır bir suçtur.
Zimmet Suçunun Hukuki Dayanağı
Zimmet suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 247. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre zimmet suçu;
-
Kamu görevlisinin,
-
Görevi gereği zilyetliğinde bulunan mal üzerinde,
-
Kendisinin ya da başkasının yararına,
-
Hukuka aykırı şekilde tasarrufta bulunması durumunda oluşur.
Bu suçun faili yalnızca kamu görevlisi olabilir. Bu nedenle özel sektörde çalışanlar zimmet suçunun faili olamazlar. Suçun oluşabilmesi için malın kamu görevlisinin fiilen değil, hukuken görevi nedeniyle zilyetliğinde olması gerekir. Ayrıca, bu malın “kamuya ait” ya da kamu hizmetinde kullanılmak üzere tahsis edilmiş bir mal olması aranır.
Zimmet Suçunun Unsurları
Zimmet suçunun oluşması için belirli şartların bir arada bulunması gerekir. Bunlar:
Kamu Görevlisi Olmak
Kamu görevlisi, TCK anlamında kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan, kamu görevinin gereklerini yerine getiren kişilerdir. Bu kişilerin zimmet suçu işlemesi, kamuya olan güvenin sarsılması anlamına gelir.
Görevi Gereği Zilyet Olunan Mal
Zimmet suçunun konusu, kamu görevlisinin görevi gereği elinde bulundurduğu maldır. Yani mal, görev nedeniyle kamu görevlisine teslim edilmiş olmalıdır. Örneğin, bir belediye memurunun tahsil ettiği vergi parası ya da bir zabıt katibinin kasadaki adli emaneti bu kapsamdadır.
Mal Üzerinde Hukuka Aykırı Tasarruf
Kamu görevlisinin malı kendisi veya bir başkası lehine kullanması, zimmet suçunu oluşturur. Bu kullanım açıkça menfaat sağlama amacı taşımalı ve mal geri verilmemelidir. Eğer kamu görevlisi malı iade etmeye niyetli değilse ya da fiilen mal üzerinde tasarrufta bulunmuşsa suç oluşur.
Zimmet Suçunun Cezası
Türk Ceza Kanunu’na göre basit zimmet suçunun cezası 5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak eğer zimmet suçu;
-
Nitelikli zimmet şeklinde işlenmişse (örneğin, hileli işlemlerle malın gizlice elde edilmesi),
-
Zincirleme suç kapsamında tekrarlanarak işlenmişse,
ceza artırılarak uygulanır. Nitelikli zimmet suçunda ceza 8 yıldan 14 yıla kadar hapis cezasına çıkar. Ayrıca, suçun işlendiği tarihten itibaren kamu görevlisinin görevine son verilmesi ve memuriyetten çıkarılması da söz konusu olabilir.
Etkin Pişmanlık ve Zimmet Suçunda İndirim
Zimmet suçunda, suç işlendikten sonra mal iade edilirse ya da zararın tamamı tazmin edilirse cezada indirim söz konusu olabilir. Bu durum Türk Ceza Kanunu’nun 248. maddesinde “etkin pişmanlık” başlığı altında düzenlenmiştir.
-
Soruşturma başlamadan önce zarar giderilirse, verilecek ceza üçte bire kadar indirilebilir.
-
Soruşturma başladıktan sonra ancak hüküm verilmeden önce zarar karşılanırsa, verilecek ceza yarı oranında indirilebilir.
Ancak etkin pişmanlık, suçun sabit olduğu durumlarda cezanın tamamen ortadan kalkmasını sağlamaz.
Zimmet Suçunda Yargılama Süreci
Zimmet suçunun yargılaması ağır ceza mahkemelerinde yapılır. Yargılamanın başlaması için savcılık tarafından iddianame hazırlanması ve kamu davası açılması gerekir. Şikayet aranmayan bir suçtur, savcılık kendiliğinden harekete geçebilir.
Yargılama sürecinde;
-
Delillerin toplanması,
-
Kamu görevlisinin mal üzerindeki tasarrufu açıklaması,
-
Geri ödeme olup olmadığı ve varsa zamanlaması
gibi unsurlar dikkate alınır. Sanığın malı ne şekilde edindiği, kastının olup olmadığı ve pişmanlık gösterip göstermediği, ceza miktarının belirlenmesinde etkili olur.
Zimmet Suçunun Diğer Suçlardan Farkı
Zimmet suçu, hırsızlık, güveni kötüye kullanma ve irtikap gibi suçlarla karıştırılabilir. Ancak her biri farklı hukuki unsurlara dayanır:
-
Hırsızlıkta fail malı hukuka aykırı olarak zilyedin elinden alır; zimmette ise mal zaten failin elindedir.
-
Güveni kötüye kullanmada özel kişiler arasındaki güven ilişkisi söz konusudur; zimmette ise kamu görevlisinin sorumluluğu vardır.
-
İrtikapta kamu görevlisi mağduru baskı veya korkutma ile zorlar; zimmette mal üzerinde doğrudan haksız tasarruf söz konusudur.
Dolayısıyla zimmet suçu, kamu hizmetine duyulan güvenin korunması açısından farklı bir öneme sahiptir.
Uygulamada Zimmet Suçuna İlişkin Örnekler
Zimmet suçu uygulamada çoğunlukla aşağıdaki şekilde karşımıza çıkar:
-
Tahsil edilen vergi, harç, ceza gibi kamu alacaklarının vezneye teslim edilmemesi
-
Belediyeye ait taşınmazların usulsüz kiraya verilmesi ve gelirlerin zimmete geçirilmesi
-
Adliyede emanette bulunan paranın usulsüz harcanması
Bu gibi durumlarda soruşturma genellikle Sayıştay denetimleri, iç denetim raporları ya da ihbarlar üzerine başlatılır.
Zimmet Suçu Sıkça Sorulan Sorular
Zimmet suçu nedir?
Zimmet suçu, kamu görevlisinin görevi gereği kendisine teslim edilen veya zilyetliğinde bulunan malı hukuka aykırı olarak kendi yararına ya da başkasının yararına kullanması hâlinde oluşur. Türk Ceza Kanunu’nun 247. maddesinde düzenlenmiştir.
Zimmet suçunun unsurları nelerdir?
Zimmet suçunun oluşması için dört temel unsur gerekir: failin kamu görevlisi olması, malın görev nedeniyle zilyetliğinde bulunması, mal üzerinde hukuka aykırı bir tasarruf yapılması ve bu tasarrufun failin veya başkasının yararına olması. Bu unsurların birlikte gerçekleşmesi şarttır.
Kimler zimmet suçu işleyebilir?
Zimmet suçunun faili yalnızca kamu görevlileri olabilir. Özel sektör çalışanları bu suçun faili olamaz. Kamu görevlisinin bu suçu işlemesi, göreviyle ilgili güveni kötüye kullanması anlamına gelir.
Zimmet suçu hangi mahkemede görülür?
Zimmet suçu, cezanın ağırlığı ve suçun niteliği nedeniyle ağır ceza mahkemelerinde yargılanır. Suçun işlendiği yer mahkemesi yetkili olur.
Zimmet suçu cezası ne kadardır?
Basit zimmet suçu için 5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Eğer suç nitelikli zimmet hâlinde işlenmişse (hileli yollarla veya örgütlü şekilde), ceza 8 yıldan 14 yıla kadar çıkabilir. Ayrıca kamu görevinden men cezası da uygulanabilir.
Zimmet suçu nasıl ispatlanır?
Zimmet suçunun ispatı genellikle kamu kurumlarının iç denetim raporları, Sayıştay incelemeleri, tanık beyanları ve maddi delillerle yapılır. Failin zimmetine geçirdiği malın tespiti, hareket tarzı ve kastı değerlendirilerek karar verilir.
Zimmet suçu için şikayet gerekli midir?
Hayır, zimmet suçu şikâyete tabi bir suç değildir. Savcılık, suçun işlendiğini öğrenir öğrenmez resen soruşturma başlatır. Kamu zararı söz konusu olduğu için müdahale doğrudan gerçekleşir.
Etkin pişmanlık zimmet suçu için geçerli midir?
Evet, zimmet suçunda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. Eğer fail, soruşturma başlamadan önce kamu zararını tamamen giderirse cezada üçte bire kadar indirim yapılabilir. Soruşturma başladıktan sonra ancak hükümden önce iade yapılırsa, ceza yarıya kadar indirilebilir.
Zimmet suçu ile hırsızlık suçu arasındaki fark nedir?
Hırsızlıkta fail, malı zilyedinin rızası dışında ele geçirir. Zimmette ise mal zaten failin görevi gereği zilyetliğindedir; yani malın teslimi hukuka uygundur ama kullanımı hukuka aykırıdır. Bu fark, suçun niteliğini belirlemede kritiktir.
Zimmet suçunda zamanaşımı süresi ne kadardır?
Zimmet suçunda dava zamanaşımı süresi genel olarak 15 yıldır. Ancak suçun niteliğine ve ceza miktarına göre bu süre değişebilir. Zamanaşımı süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren başlar.
