Yoksulluk nafakası, boşanma sonrası yoksulluğa düşecek olan taraf lehine, diğer tarafın mali gücü oranında ödemekle yükümlü olduğu bir nafaka türüdür. Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesinde düzenlenen bu nafaka türü, boşanmanın mali sonuçları arasında yer alır ve evlilik birliğinin sona ermesinin ardından taraflar arasındaki ekonomik dengeyi korumayı amaçlar.
Yoksulluk Nafakası Şartları Nelerdir?
Yoksulluk nafakası talep edilebilmesi için bazı hukuki ve fiili şartların bir arada bulunması gerekir:
-
Nafaka talep edenin boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olması gerekir. Yoksulluk, asgari geçim şartlarının altına düşmek anlamına gelir. Lüks yaşam standartlarındaki kayıp yoksulluk sayılmaz.
-
Karşı tarafın bu nafakayı ödeyebilecek ekonomik güce sahip olması gerekir. Mahkeme, bu değerlendirmeyi yaparken tarafların mal varlığı, gelir düzeyi ve yaşam koşullarını dikkate alır.
-
Yoksulluk nafakası isteyen tarafın boşanmada ağır kusurlu olmaması gerekir. Eşit kusur veya karşı tarafın daha ağır kusurlu olması durumunda nafaka istenebilir.
-
Nafaka talebi, boşanma davası sırasında veya en geç boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde ayrı bir dava ile yapılmalıdır.
Bu şartların her biri mahkemece takdir edilir ve dosya kapsamındaki delillere göre değerlendirme yapılır.
Nafaka Miktarı Nasıl Belirlenir?
Yoksulluk nafakası miktarının belirlenmesinde hem nafaka yükümlüsünün mali durumu hem de talep edenin ihtiyaçları dikkate alınır. Hakim bu belirlemeyi yaparken;
-
Tarafların gelir belgelerini
-
Sosyal ve ekonomik durum araştırmalarını
-
Yaşam standartlarını
-
Varsa çocukların durumunu
göz önünde bulundurur. Mahkeme, nafaka miktarını hakkaniyete uygun şekilde takdir eder. Nafaka, Türk Lirası üzerinden belirlenir ve her ay ödenmek üzere hükme bağlanır.
Ayrıca tarafların talepleri doğrultusunda, nafakanın her yıl TÜFE oranında artırılması veya sabit kalması yönünde hüküm kurulabilir.
Nafaka Süresi Ne Kadardır?
Yoksulluk nafakası kural olarak süresizdir; yani ödenmeye mahkeme kararıyla sona erdirilinceye kadar devam eder. Ancak şu durumlarda nafaka kendiliğinden veya dava ile sona erdirilebilir:
-
Nafaka alacaklısı yeniden evlenirse
-
Taraflardan biri ölürse
-
Nafaka alacaklısı evliymiş gibi fiilen birlikte yaşamaya başlarsa
-
Nafaka alacaklısının yoksulluğu ortadan kalkarsa
-
Hakkaniyet gereği nafakanın kaldırılması veya azaltılması gerekiyorsa
Bu durumlarda mahkemeye başvuru yapılarak nafakanın kaldırılması veya değiştirilmesi istenebilir.
Hangi Mahkemeye Başvurulur?
Yoksulluk nafakası istemi, boşanma davası içinde talep edilebildiği gibi boşanma kararının kesinleşmesinden sonra ayrı bir dava olarak da açılabilir.
-
Boşanma davası ile birlikte ise, görevli mahkeme aile mahkemesidir.
-
Boşanma sonrası ayrı bir dava açılıyorsa, yine aile mahkemesinde, davalının yerleşim yeri mahkemesinde açılır.
Ayrıca nafakanın artırılması, azaltılması ya da kaldırılması talepleri de aynı şekilde aile mahkemelerinde görülür.
Nafaka Ödenmezse Ne Olur?
Yoksulluk nafakasının ödenmemesi halinde, nafaka alacaklısı icra takibi başlatabilir. Nafaka, ilamlı icra takibine konu olur ve doğrudan ilamın icrası yoluyla tahsil edilebilir. Nafaka borcunun ödenmemesi durumunda, borçlu hakkında 3 aya kadar tazyik hapsi uygulanabilir. Bu ceza, borçlunun nafaka borcunu ödememesi halinde, cezaevine girmesiyle sonuçlanabilir.
Tazyik hapsi uygulanmasına rağmen nafaka borcu ödenmemişse, yeniden şikâyet hakkı doğar ve ceza tekrarlanabilir.
Nafaka İlişkili Diğer Davalar ve Haklar
Yoksulluk nafakasıyla bağlantılı olarak aşağıdaki konular da gündeme gelebilir:
-
Tedbir nafakası (boşanma davası süresince geçici olarak bağlanan nafaka)
-
İştirak nafakası (çocuklar lehine hükmedilen nafaka)
-
Nafakanın artırılması, azaltılması veya kaldırılması davaları
-
Nafaka borcunun ödenmemesi nedeniyle açılan icra şikâyetleri
Bu durumlarda tarafların hukuki destek alması ve süreci doğru yönetmesi, ekonomik hak kayıplarının önüne geçmek açısından büyük önem taşır.
Yoksulluk Nafakası Sıkça Sorulan Sorular
Yoksulluk nafakası nedir?
Yoksulluk nafakası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eş lehine, diğer eşin mali gücü oranında ödemekle yükümlü olduğu sürekli bir nafaka türüdür. Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesine göre düzenlenir ve boşanmanın ekonomik sonuçlarından biridir.
Yoksulluk nafakası talep etmenin şartları nelerdir?
Yoksulluk nafakası alabilmek için şu şartlar aranır: Nafaka talep edenin boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olması, karşı tarafın daha ağır kusurlu veya eşit kusurlu olması ve nafaka yükümlüsünün ödeme gücüne sahip olması gerekir. Ayrıca talep eden tarafın boşanmada ağır kusurlu olmaması gerekir.
Yoksulluk nafakası davası hangi mahkemede açılır?
Yoksulluk nafakası talebi, boşanma davası ile birlikte aile mahkemesinde ileri sürülebilir. Boşanma davası sırasında talep edilmemişse, kararın kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde ayrı bir dava olarak yine aile mahkemesinde açılması gerekir.
Yoksulluk nafakası ne kadar süreyle ödenir?
Yoksulluk nafakası süresiz olarak hükmedilir, ancak bazı durumlarda mahkeme kararıyla sona erebilir. Nafaka alacaklısı yeniden evlenirse, taraflardan biri ölürse veya alacaklı evliymiş gibi fiilen birlikte yaşamaya başlarsa nafaka kendiliğinden sona erer. Ayrıca alacaklının yoksulluğu ortadan kalkarsa ya da hakkaniyet gerektiriyorsa nafaka kaldırılabilir.
Yoksulluk nafakası neye göre belirlenir?
Mahkeme nafaka miktarını belirlerken tarafların sosyal ve ekonomik durumlarını, gelir düzeylerini ve nafaka isteyenin ihtiyaçlarını dikkate alır. Kararda, nafakanın her yıl TÜFE oranında artırılmasına da hükmedilebilir. Bu miktar hakkaniyete uygun olarak belirlenir.
Boşanma kararı kesinleştikten sonra nafaka talep edilebilir mi?
Evet. Boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde açılacak ayrı bir dava ile yoksulluk nafakası talep edilebilir. Bu süre hak düşürücü süredir, geçmesi halinde nafaka hakkı kaybedilir.
Yoksulluk nafakası ödenmezse ne olur?
Nafaka ödenmezse, nafaka alacaklısı aile mahkemesi kararına dayanarak icra takibi başlatabilir. Nafaka borcu ödenmediğinde borçlu hakkında üç aya kadar tazyik hapsi uygulanabilir. Bu ceza, ödeme yapılmadıkça kaldırılmaz ve borç devam eder.
Yoksulluk nafakası artırılabilir mi?
Evet. Nafaka alacaklısı, ekonomik koşulların değiştiğini ileri sürerek nafakanın artırılması için mahkemeye başvurabilir. Aynı şekilde nafaka yükümlüsü de maddi durumunun bozulduğunu ispatlayarak nafakanın azaltılmasını veya kaldırılmasını talep edebilir.
Kimler yoksulluk nafakası alamaz?
Boşanmada ağır kusurlu olan taraf, yoksulluk nafakası talep edemez. Ayrıca, boşanma sonrası kendi geçimini sağlayabilecek gelire ve mala sahip olan kişi de bu nafakayı alamaz. Mahkeme her olayda tarafların ekonomik ve sosyal durumlarını değerlendirerek karar verir.
Yoksulluk nafakası ile iştirak nafakası arasındaki fark nedir?
Yoksulluk nafakası, eşe yönelik olup, boşanma sonrası yoksulluğa düşmesini önlemeye yöneliktir. İştirak nafakası ise, velayet kendisinde olmayan eşin çocuğun bakım ve giderlerine katkıda bulunmasını sağlamak amacıyla ödenir. Her iki nafaka türü de farklı amaçlara hizmet eder ve birbirinden bağımsızdır.
