Yargılamanın Yenilenmesi

Yargılamanın yenilenmesi, kesinleşmiş bir mahkeme kararına karşı istisnai bir kanun yolu olarak başvurulan özel bir hukuk yoludur. Bu yol, maddi anlamda kesinleşmiş hükmün, hukuka aykırılık içermesi veya sonradan ortaya çıkan yeni olgular sebebiyle yeniden değerlendirilmesini sağlar. Adaletin sağlanması ve yargı hatalarının giderilmesi amacıyla Türk hukuk sisteminde önemli bir yer tutar.

Yargılamanın Yenilenmesi Nedir?

Yargılamanın yenilenmesi, bir davanın sonuçlanıp hüküm verilmesinden sonra, hükmün dayandığı bazı olguların yanlış, eksik veya sahte olduğu ya da önemli bir delilin sonradan ortaya çıktığı gibi nedenlerle aynı konuda yeni bir dava açılmasıdır. Bu yol, hem ceza yargılamasında hem de hukuk yargılamasında mümkündür. Ancak her iki yargı türünde yargılamanın yenilenmesi şartları ve usulü farklılık gösterebilir.

Hukuk yargılamasında yargılamanın yenilenmesi, genellikle usul hukukunda düzenlenen ve olağanüstü kanun yolları arasında yer alan bir müessesedir. Bu kurum sayesinde bir hata veya adaletsizlik içeren mahkeme kararı, usule uygun şekilde yeniden değerlendirilebilir.

Hangi Kararlara Karşı Yargılamanın Yenilenmesi Talep Edilebilir?

Yargılamanın yenilenmesi ancak maddi anlamda kesinleşmiş kararlara karşı istenebilir. Bu kapsamda:

• Mahkemenin verdiği nihai kararın tüm kanun yollarının tüketilmesiyle kesinleşmiş olması gerekir.

• Temyiz edilmemiş ya da istinaf incelemesinden geçip kesinleşmiş kararlar hakkında uygulanabilir.

• Geçici hukuki korumalara ilişkin kararlar, ihtiyati tedbirler veya yargılamanın yürütülmesine dair ara kararlar bu kapsama girmez.

Kesin hüküm halini almış bir dava dosyasıyla ilgili yeniden değerlendirme yapılabilmesi için, belirli ve sınırlı sebeplerin varlığı zorunludur.

Yargılamanın Yenilenmesi Şartları Nelerdir?

Yargılamanın yenilenmesi sebepleri 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 375. maddesinde ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. Bu sebeplerden bazıları şunlardır:

• Karara etki eden belgelerin sahte olduğu sonradan anlaşılırsa.

• Kararda dayanılan tanık veya bilirkişinin yalan beyanda bulunduğu ortaya çıkarsa.

• Tarafların bilmediği ve kendi kusurlarından kaynaklanmayan yeni belgeler ortaya çıkarsa.

• Hileyle veya mahkemeyi yanıltıcı yöntemlerle karar alınmışsa.

• Hakimin davaya bakmasına engel bir durumu olduğu halde, bu durum bilinmeden karar verilmişse.

• Karar, başka bir mahkeme kararına dayanmış ancak o karar sonradan kaldırılmış veya değiştirilmişse.

Bu nedenler sınırlı sayıdadır ve yargılamanın yenilenmesi başvurusu bu sebeplerden biri veya birkaçına dayandırılmak zorundadır.

Başvuru Süresi ve Usulü Nasıldır?

Yargılamanın yenilenmesi için başvuru süreleri de önemlidir. Hukuk davalarında genel olarak öğrenme tarihinden itibaren üç ay ve her hâlükârda kesinleşme tarihinden itibaren on yıl içinde başvurulmalıdır. Sürelerin kaçırılması halinde dava reddedilir.

Başvuru süreci şu şekilde işler:

1. Dilekçe ile ilgili mahkemeye başvurulur.

2. Dilekçede, yenileme sebebi açıkça belirtilir ve dayanak belgeler eklenir.

3. Mahkeme, başvurunun şartlara uygun olup olmadığını inceleyerek kabul veya ret kararı verir.

4. Kabul edilirse, davanın yeniden görülmesine geçilir; aksi halde dosya kapatılır.

Yargılamanın yenilenmesi süreci, istinaf ya da temyiz gibi doğrudan üst mahkemeye başvuru değil, aynı mahkemede yeni bir dava açma şeklindedir.

Ceza Yargılamasında Yargılamanın Yenilenmesi

Ceza yargılamasında da yargılamanın yenilenmesi mümkündür. Bu durum, kişinin mahkumiyetine yol açan hataların düzeltilmesi ve hukuka aykırı bir cezanın önlenmesi bakımından hayati önem taşır.

Ceza yargılamasında yargılamanın yenilenmesi halleri şunlardır:

• Yeni delil ya da olayın ortaya çıkması.

• Delil sahteciliği ya da yalan tanıklık.

• Aleyhe hüküm kurulmuşken, aynı konuda lehe verilmiş başka bir kararın ortaya çıkması.

• Hakimin yasaklı ya da tarafsızlığını yitirmiş olması.

Ceza yargılamasında başvuru süresi bakımından bir üst sınır bulunmamakta; mağduriyetin süresi gözetilmeden her zaman başvuru yapılabilmektedir. Ancak somut, ciddi ve yasal dayanaklara sahip gerekçelerin sunulması şarttır.

Yargılamanın Yenilenmesi Hangi Mahkemede Açılır?

Bu davada görevli mahkeme, kararın verildiği ilk derece mahkemesidir. Yani, karar hangi mahkemece verildiyse, yargılamanın yenilenmesi davası da yine o mahkemeye yapılır. Ancak bu davaya aynı hakim bakamaz; farklı bir hakim veya heyet tarafından değerlendirme yapılır.

Ayrıca başvuruya ilişkin dilekçede hem yenilenme sebepleri açıkça gösterilmeli hem de deliller net şekilde sunulmalıdır. Mahkeme, bu unsurların ciddiyetine göre davanın yeniden görülmesine izin verir ya da başvuruyu reddeder.

Kimler Yargılamanın Yenilenmesini Talep Edebilir?

Bu davayı açma hakkı, genellikle davada taraf olan kişiler ya da onların kanuni temsilcileri tarafından kullanılabilir. Ceza davalarında ise:

• Mahkum

• Cumhuriyet savcısı

• Mağdur veya müşteki

• Ölen kişinin yakınları

başvuruda bulunabilir.

Ayrıca bazı durumlarda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı da kamu yararı gerekçesiyle bu yola başvurabilir.

Sık Yapılan Hatalar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yargılamanın yenilenmesi, her ne kadar adaletin tecellisi için önemli bir yoldur ancak bu yol kötüye kullanılamaz. Özellikle şu noktalara dikkat edilmelidir:

• Sebep göstermeden başvuru yapılamaz.

• Tekrar yargılama için değil, belirli bir hata ya da yeni bilgiye dayanmalıdır.

• Süreler titizlikle takip edilmelidir.

• Sunulan deliller ciddi, açık ve kesin olmalıdır.

Bazı başvurular, sadece önceki kararın beğenilmemesi ya da farklı bir sonucun istenmesi nedeniyle yapıldığında reddedilmektedir. Bu nedenle başvuru öncesinde mutlaka hukuki danışmanlık alınması faydalıdır.