Velayet davası, boşanma, ayrılık ya da taraflar arasında evlilik dışında doğan çocukların kimin yanında kalacağına karar verilmesi amacıyla açılan bir aile hukuku davasıdır. Bu dava ile çocuğun bakım, eğitim, gözetim ve temsil sorumluluğunun hangi ebeveynde kalacağına mahkeme tarafından karar verilir. Velayetin düzenlenmesinde çocuğun üstün yararı esas alınır.
Velayet davası ne zaman açılır?
Velayet davası genellikle boşanma veya ayrılık sürecinde gündeme gelir. Ancak boşanma kararı verilmiş olsa bile, ilerleyen yıllarda çocuğun velayetinin değiştirilmesi gerektiği düşünülüyorsa da açılabilir. Evlilik dışı doğan çocuklarda ise, anne ile baba arasında velayet konusunda anlaşmazlık varsa ayrı bir velayet davası açılması gerekir. Ayrıca evlilik birliği devam ederken çocuğun korunması amacıyla da velayet düzenlemesi istenebilir.
Velayet davası hangi mahkemede açılır?
Velayet davası, davalının yerleşim yeri aile mahkemesinde açılır. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise asliye hukuk mahkemesi aile mahkemesi sıfatıyla görev yapar. Boşanma davası sırasında velayet talebi yapılmışsa, boşanma davasına bakan mahkeme aynı zamanda velayet hakkında da karar verir.
Velayet davasında hangi kriterler dikkate alınır?
Mahkeme velayet kararı verirken yalnızca anne veya babanın beyanına göre değil, çocuğun tüm yaşam koşullarını değerlendirerek karar verir. Bu değerlendirmede dikkate alınan bazı temel unsurlar şunlardır:
-
Çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi
-
Tarafların fiziksel ve psikolojik yeterlilikleri
-
Hangi ebeveynin çocuğa daha uygun bakım sağlayabileceği
-
Çocuğun sosyal çevresi, okul durumu, kardeş ilişkileri
-
Tarafların ahlaki yapısı ve yaşam düzeni
Bazı durumlarda mahkeme sosyal inceleme raporu isteyerek uzman görüşüyle desteklenmiş bir kanaat oluşturur.
Çocuğun görüşü velayet davasında etkili midir?
Çocuğun yaşı ve olgunluk seviyesi uygun olduğu takdirde, hâkim çocuğun da görüşünü alır. 12 yaş ve üzeri çocukların ifadelerine özellikle önem verilir. Ancak çocuğun görüşü tek başına belirleyici değildir; mahkeme çocuğun beyanını üstün yarar ilkesi çerçevesinde değerlendirir.
Velayet davası ne kadar sürer?
Velayet davasının süresi, taraflar arasındaki uyuşmazlığın boyutuna ve mahkemenin iş yüküne göre değişiklik gösterebilir. Uyuşmazlık yoksa dava birkaç celsede sonuçlanabilirken, taraflar arasında ciddi çekişmeler varsa dosya sosyal hizmet uzmanı raporları, tanık beyanları ve bilirkişi incelemeleriyle uzayabilir. Ortalama süre 4-8 ay arasında değişir.
Velayet dava sürecinde geçici karar verilebilir mi?
Evet. Mahkeme, davanın devamı sırasında çocuğun hangi ebeveynin yanında kalacağına dair geçici velayet kararı verebilir. Bu karar, dava sonuçlanana kadar uygulanır ve esas karar verildiğinde geçerliliğini yitirir. Bu tedbir, çocuğun korunması ve taraflar arasında yaşanabilecek geçici mağduriyetlerin önlenmesi için alınır.
Velayet davasında uzman raporu zorunlu mudur?
Her dava için zorunlu olmamakla birlikte, çocuğun gelişimini ve tarafların ebeveynlik yeterliliğini etkileyen ciddi bir durum varsa mahkeme uzman görüşüne başvurabilir. Sosyal hizmet uzmanı, psikolog ya da pedagog tarafından yapılan inceleme sonucu düzenlenen rapor, mahkemenin karar sürecine katkı sağlar.
Velayet davası sonrasında karar değiştirilebilir mi?
Velayet kararı kesin hüküm olmasına rağmen, zamanla koşulların değişmesi durumunda yeniden değerlendirme yapılabilir. Örneğin çocuğun velayet verildiği ebeveynin ihmal, şiddet, bağımlılık veya ekonomik yetersizlik gibi sebeplerle çocuğa zarar vermesi hâlinde, diğer ebeveyn velayetin değiştirilmesi davası açabilir. Bu durumda da çocuğun üstün yararı esas alınır.
