Uyuşturucu ticareti suçunda etkin pişmanlık, failin işlediği suça ilişkin olarak yetkili makamlara bilgi vermesi veya suçun ortaya çıkarılmasına yardımcı olması hâlinde ceza indirimi veya cezasızlık sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. Türk Ceza Kanunu’nun 192. maddesinde düzenlenen bu hüküm, özellikle uyuşturucu suçlarıyla mücadelede faillerin iş birliğine teşvik edilmesini amaçlamaktadır.
Etkin Pişmanlığın Kanuni Dayanağı ve Kapsamı
Türk Ceza Kanunu madde 192’ye göre, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu işleyen kişi, suçun işlenmesinden önce yetkili makamlara başvurur ve suçun ortaya çıkmasına yardımcı olursa cezalandırılmaz. Suç işlendikten sonra gönüllü olarak yetkililere suç ortaklarını veya uyuşturucu maddenin yerini bildirirse cezasında indirime gidilir.
Bu maddeye göre üç temel aşamada etkin pişmanlık uygulanabilir:
-
Suç işlenmeden önce başvuru: Cezasızlık sağlar.
-
Soruşturma aşamasında iş birliği: Ceza indirimi uygulanır.
-
Kovuşturma aşamasında iş birliği: Daha sınırlı ceza indirimi sağlanır.
Etkin pişmanlık hükümleri, uyuşturucu ticareti suçunun tüm şekilleri için geçerlidir, ancak yargı makamları, failin beyanlarının doğruluğunu ve samimiyetini değerlendirmekle yükümlüdür.
Etkin Pişmanlık Nasıl Uygulanır?
Etkin pişmanlıktan yararlanmak isteyen kişi, Cumhuriyet savcılığına veya kolluk makamlarına başvurarak uyuşturucu suçuna ilişkin bildirimde bulunur. Bu bildirimde yer alan bilgiler:
-
Uyuşturucu maddenin yeri,
-
Suç ortaklarının kimliği,
-
Suçun nasıl ve ne zaman planlandığı
gibi unsurları içermelidir. Bu bilgilerin somut delillerle desteklenmesi gerekir. Suç işlendikten sonra etkin pişmanlıktan yararlanmak için soruşturma tamamlanmadan önce başvuru yapılması önemlidir.
Başvuru üzerine yapılan araştırma sonucu bilgi ve ifadelerin doğru olduğu anlaşılırsa, savcılık bu durumu iddianameye veya mütalaaya yansıtarak cezada indirim talep eder. Mahkeme, failin etkin pişmanlıktan ne ölçüde yararlanacağına somut duruma göre karar verir.
Soruşturma ve Kovuşturma Aşamalarında Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık kurumunun etkisi, failin başvuru zamanına göre değişir. Soruşturma aşamasında yapılan pişmanlık başvurusu, kovuşturma aşamasına göre daha avantajlıdır. Çünkü:
-
Soruşturma aşamasında sağlanan bilgiyle suç tamamen ortaya çıkarılmışsa cezanın yarısına kadar indirim yapılabilir.
-
Kovuşturma aşamasında, yani dava açıldıktan sonra etkin pişmanlık gösterilirse ceza üçte birine kadar indirilebilir.
Ancak bu aşamada etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanılabilmesi için, hâkim failin beyanlarını samimi ve faydalı bulmalıdır. Yargılama sürecindeki etkin pişmanlık beyanları, duruşma sırasında yapılabileceği gibi yazılı dilekçeyle de sunulabilir.
Etkin Pişmanlık Halinde Cezanın Belirlenmesi
Uyuşturucu ticareti suçunun temel cezası 10 yıldan az olamaz. Ancak etkin pişmanlık uygulanırsa:
-
Soruşturma aşamasında yapılan etkili iş birliği hâlinde ceza 5 yıla kadar düşebilir.
-
Kovuşturma aşamasında bu oran daha azdır; yaklaşık 6-7 yıl civarında hapis cezaları verilebilir.
Mahkeme, etkin pişmanlık nedeniyle cezada ne kadar indirim yapılacağına karar verirken, failin açıklamaları sayesinde soruşturmanın ne ölçüde kolaylaştığını değerlendirir.
Etkin Pişmanlık Her Fail İçin Geçerli midir?
Hayır. Etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak için failin samimi ve gerçek bilgi sunması gerekir. Suç işlendikten çok sonra, kolluk tarafından deliller elde edildikten sonra yapılan pişmanlık açıklamaları çoğu zaman yetersiz bulunur. Ayrıca, örgütlü uyuşturucu suçlarında failin örgüt içinde aktif bir rol üstlenmemiş olması, pişmanlıktan faydalanma ihtimalini artırır. Örgütlü suçlarda etkin pişmanlıkla ilgili özel değerlendirme yapılır.
Etkin pişmanlık sadece ceza indirimi sağlar, suçun hukuki niteliğini değiştirmez. Yani kişi yine uyuşturucu ticareti suçu işlemiş sayılır, ancak cezası düşürülür.
Uyuşturucu Ticareti Suçunda Etkin Pişmanlık Sıkça Sorulan Sorular
Uyuşturucu ticareti suçunda etkin pişmanlık nedir?
Uyuşturucu ticareti suçunda etkin pişmanlık, failin suça ilişkin bilgileri yetkili makamlara vererek suçun açığa çıkmasına yardımcı olması hâlinde cezadan tamamen kurtulma veya cezada indirim sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. TCK madde 192’de düzenlenmiştir.
Etkin pişmanlık ne zaman uygulanır?
Etkin pişmanlık üç farklı aşamada uygulanabilir: suç işlenmeden önce yetkililere bildirim yapılırsa cezasızlık sağlanır; soruşturma aşamasında yapılan bildirimlerde cezada yarı oranında indirim yapılabilir; kovuşturma aşamasında ise üçte bire kadar ceza indirimi mümkündür.
Etkin pişmanlık hangi şartlarda geçerli olur?
Etkin pişmanlıktan yararlanmak için failin suça ilişkin somut, doğru ve faydalı bilgi vermesi gerekir. Bu bilgiler, suça katılan kişilerin tespiti, uyuşturucu maddenin yeri veya suç planına ilişkin detaylar olabilir. Failin beyanlarının doğruluğu soruşturma makamları tarafından teyit edilmelidir.
Etkin pişmanlık cezada ne kadar indirim sağlar?
Soruşturma aşamasında etkin pişmanlık uygulanırsa cezada yarı oranına kadar indirim yapılabilir. Kovuşturma aşamasında yapılan etkin pişmanlıkta ise bu oran üçte bire kadar düşer. Suç işlenmeden önce yapılan bildirimde ise fail hakkında hiç ceza verilmez.
Etkin pişmanlık hangi aşamada yapılırsa daha avantajlıdır?
Suç işlenmeden önce ya da soruşturma aşamasında etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak daha avantajlıdır. Çünkü bu aşamalarda verilen bilgilerle suçun ortaya çıkarılması sağlanırsa ceza ya tamamen ortadan kalkabilir ya da önemli oranda düşebilir. Kovuşturma aşamasındaki pişmanlık daha sınırlı etkiye sahiptir.
Etkin pişmanlık başvurusu nasıl yapılır?
Fail, Cumhuriyet savcılığına veya kolluk kuvvetlerine giderek suça dair bildirimde bulunabilir. Bu bildirim yazılı dilekçeyle ya da kolluk ifadesi sırasında sözlü olarak yapılabilir. Mahkemeye de doğrudan etkin pişmanlık beyanı sunulabilir. Yargılama sürecindeki etkin pişmanlık beyanları da dikkate alınabilir.
Örgütlü uyuşturucu suçlarında etkin pişmanlık uygulanabilir mi?
Evet. Ancak failin örgüt içinde üst düzeyde görev almamış olması, verdiği bilgilerin örgütün çökertilmesine katkı sağlaması gibi unsurlar dikkate alınır. Örgütlü suçlarda etkin pişmanlıkla ilgili özel değerlendirme yapılır ve bu tür davalarda mahkemenin takdir yetkisi daha geniştir.
Etkin pişmanlık her durumda cezasızlık sağlar mı?
Hayır. Suç işlenmeden önce yapılan başvurularda cezasızlık mümkündür. Ancak suç işlendikten sonra yapılan etkin pişmanlık başvuruları, sadece cezada indirim sağlar. Verilen bilgilerin yeterli, zamanında ve doğru olması bu noktada belirleyicidir. Failin samimiyeti ve iş birliği derecesi ceza oranını etkiler.
Etkin pişmanlık uygulanırsa sicile kayıt olur mu?
Mahkeme tarafından ceza verilmemesi hâlinde sabıka kaydına herhangi bir işlem geçmez. Ancak ceza indirimi uygulanıp mahkûmiyet kararı verilirse bu karar adli sicil kaydına işlenir. Adli sicil kaydının silinmesi, cezanın infazından sonra belirli sürelerin geçmesiyle mümkündür.
