Uyuşturucu madde ticareti suçunun cezası, Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesi uyarınca düzenlenmiş ve oldukça ağır yaptırımlarla donatılmıştır. Bu suç, sadece uyuşturucu maddeyi satmakla değil; imal etmek, ithal etmek, ihraç etmek, nakletmek, depolamak ya da başkalarına vermek gibi fiilleri de kapsar. Uyuşturucu ile mücadele, toplum sağlığını koruma amacıyla ağır cezai tedbirlerle yürütülmektedir.
Uyuşturucu Ticareti Suçunun Yasal Dayanağı
Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesi, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu açıkça düzenler. Buna göre, ruhsatsız olarak uyuşturucu veya uyarıcı madde imal eden, satan, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi 10 yıldan az olmamak üzere hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıca, yirmi bin güne kadar adli para cezası da hükmedilir.
Kanunda sayılan fiiller geniş bir yelpazeyi kapsar. Örneğin sadece satmak değil, bir kişiye ücretsiz vermek ya da bir başkasının taşımasına yardımcı olmak dahi bu suçun kapsamına girebilir. Uyuşturucu madde kullanımı suçu ile uyuşturucu ticareti arasındaki fark, yargılamada failin kastına ve eylemin mahiyetine göre belirlenir.
Cezayı Ağırlaştıran Nitelikli Haller
Uyuşturucu madde ticareti suçunda bazı durumlar, cezanın daha da ağırlaştırılmasına neden olur. Bu nitelikli haller kanunda açıkça belirtilmiştir. Başlıca nitelikli haller şunlardır:
-
Suçun bir örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi
-
Suçun okul, yurt, hastane, ibadethane gibi alanlara yakın yerlerde işlenmesi
-
Kamu görevlileri tarafından veya kamu görevinin sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlenmesi
-
Üç veya daha fazla kişi tarafından işlenmesi
Bu hallerde verilecek hapis cezası 15 yıldan az olamaz ve para cezası da daha yüksek seviyelerde uygulanır. Ayrıca, örgütlü uyuşturucu suçu işlenmesi halinde hem uyuşturucu suçundan hem de suç örgütü kurmak veya üye olmak suçundan ayrı ayrı cezalandırma gündeme gelir.
Suçun Tespitinde Delil ve Usul Yöntemleri
Uyuşturucu madde ticareti suçu genellikle teknik takip, telefon dinlemesi, gizli soruşturmacı kullanımı ve yakalama-arama-tutuklama işlemleriyle tespit edilir. Bu suçlar bakımından Ceza Muhakemesi Kanunu’nun katalog suçlar listesinde yer aldığı için; hâkim kararıyla veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının emriyle bazı gizli soruşturma yöntemlerine başvurulabilir.
Özellikle, telefon dinlemesi yoluyla elde edilen deliller, mahkemede hükme esas alınabilecek güçlü kanıtlardır. Ancak bu işlemler sırasında usule aykırı yöntemlerin kullanılması, delillerin hukuka aykırı sayılmasına neden olabilir.
Etkin Pişmanlık Hükümleri ve Cezada İndirim
Uyuşturucu madde ticareti suçu bakımından etkin pişmanlık hükümleri sınırlı şekilde uygulanmaktadır. Suç tamamlanmadan önce yapılan bildirimler ve işbirliği, cezayı önemli ölçüde azaltabilir. Ancak suç işlendikten sonra ve özellikle kovuşturma aşamasında etkin pişmanlık hükmünden yararlanmak çok daha sınırlıdır.
Etkin pişmanlıktan yararlanabilmek için failin suça konu maddeyi ve diğer suç ortaklarını yetkililere bildirmesi gerekir. Bu durumda verilecek cezada indirime gidilebilir. Ancak her durumda hâkimin takdir yetkisi bulunmaktadır.
Hangi Mahkeme Görevlidir ve Yargılama Süreci Nasıl İşler
Uyuşturucu madde ticareti suçları ağır ceza mahkemelerinin görev alanına girer. Suçun niteliğine ve ceza miktarına göre genellikle Asliye Ceza Mahkemeleri bu davalara bakamaz. Yargılama, soruşturma aşamasında yapılan teknik takip ve operasyonların detaylarıyla birlikte yürütülür.
Sanıklar, duruşmalarda susma hakkını kullanabilir. Ancak ilk duruşmada ifade veren sanığın lehine bazı takdir indirimleri yapılabilir. Yargılama sonunda verilen hapis cezası, koşulları oluşmuşsa infaz aşamasında denetimli serbestlik yoluyla kısmen cezaevinde, kısmen dışarıda infaz edilebilir.
Uyuşturucu Ticareti Suçunda Cezanın İnfazı
Bu suç bakımından verilen cezaların infazı, diğer birçok suçtan daha sıkı rejime tabidir. Özellikle 10 yıl ve üzeri hapis cezası alanlar için cezaevinde kalma süresi uzundur. 2023 yılı itibarıyla yürürlükte olan infaz düzenlemelerine göre, uyuşturucu ticareti suçunda mahkûmun cezasının üçte ikisini cezaevinde çekmesi gerekir.
Ayrıca, denetimli serbestlik süresinden yararlanmak için bazı koşulların sağlanması gerekmektedir. Mahkûmun cezaevindeki iyi hali, uyuşturucuya dair tedavi programlarına katılımı ve disiplin cezası almamış olması gibi hususlar, infaz rejiminde etkili olur.
Uyuşturucu Madde Ticareti Suçunun Cezası Sıkça Sorulan Sorular
Uyuşturucu madde ticareti suçunun cezası nedir?
Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesine göre, uyuşturucu madde ticareti suçunun cezası 10 yıldan az olmamak üzere hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezasıdır. Fiil, örgütlü şekilde işlenmişse veya suçun işlendiği yer nitelikli alanlardan biriyse, ceza daha da artırılır.
Uyuşturucu ticareti ile kullanıcı arasındaki fark nedir?
Uyuşturucu maddeyi ticari amaçla elinde bulunduran, satan, taşıyan kişi “uyuşturucu madde ticareti” suçunu işler. Ancak kişi maddeyi sadece kendi kullanımı için bulunduruyorsa bu durum TCK 191 kapsamına girer ve daha hafif ceza öngörülür. Fiilin kapsamı, madde miktarı, ambalaj şekli ve diğer deliller bu ayrımda belirleyici olur.
Uyuşturucu madde ticareti suçu hangi mahkemede görülür?
Uyuşturucu madde ticareti suçlarına ağır ceza mahkemeleri bakar. Suçun cezası 10 yılın üzerinde olduğu için görevli mahkeme ağır ceza mahkemesidir. Dava, suçun işlendiği yer mahkemesinde açılır.
Uyuşturucu madde ticareti suçunda etkin pişmanlık uygulanabilir mi?
Evet, etkin pişmanlık hükümleri sınırlı ölçüde uygulanabilir. Suç işlenmeden önce yetkili makamlara ihbarda bulunulması veya suç ortaklarının yakalanmasına katkı sağlanması hâlinde cezada önemli indirimler yapılabilir. Ancak suç tamamen işlendiğinde bu imkan daha daralır.
Uyuşturucu madde ticareti suçu tutuklama nedeni sayılır mı?
Evet, uyuşturucu madde ticareti suçu, Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre katalog suçlar arasında yer alır ve kuvvetli suç şüphesi varsa tutuklama kararı verilebilir. Tutuklama süresi uzundur ve genellikle soruşturma aşamasında uygulanır.
Uyuşturucu ticaretinden alınan cezada erteleme veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) uygulanır mı?
Uyuşturucu madde ticareti suçu için hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) uygulanamaz. Ayrıca, 2 yılın altında bir ceza verilmediği için cezanın ertelenmesi de çoğunlukla mümkün değildir. Bu suç için infaz sisteminde ciddi sınırlamalar vardır.
Uyuşturucu madde ticareti suçunda yakalanan miktar cezanın belirlenmesinde etkili midir?
Evet, suçun işlendiği sıradaki uyuşturucu madde miktarı, ceza miktarının belirlenmesinde önemli bir kriterdir. Ancak sadece miktar değil; ticaret amacı, failin rolü, suçun örgütlü işlenip işlenmediği gibi unsurlar da dikkate alınır.
Yabancıların uyuşturucu madde ticareti işlemesi hâlinde sınır dışı edilme kararı verilir mi?
Evet, yabancı uyruklu bir kişi uyuşturucu madde ticareti suçundan mahkûm edilirse, ceza infazından sonra sınır dışı edilmesi yönünde idari işlem başlatılabilir. Bu durum kamu güvenliğini tehdit eden yabancılar için Göç İdaresi tarafından uygulanır.
Uyuşturucu madde ticareti suçunda cezai süreç ne kadar sürer?
Soruşturma ve kovuşturma süreçleri, dosyanın kapsamına ve delil durumuna göre değişmekle birlikte, genellikle aylar sürebilir. Özellikle teknik takip, dinleme, bilirkişi raporları gibi detaylar olduğunda yargılama süresi daha da uzayabilir.
Uyuşturucu madde ticareti suçunda denetimli serbestlik uygulanır mı?
Uyuşturucu ticareti suçundan hüküm giyen kişi, cezasının üçte ikisini infaz kurumunda geçirdikten sonra denetimli serbestlikten yararlanabilir. Ancak bu suç için infaz rejimi sıkı olduğu için erken tahliye olanakları sınırlıdır. Denetimli serbestlik için cezaevi disiplin durumu da dikkate alınır.
