Uyuşturucu madde ticareti suçunda tutuklama, şüphelinin soruşturma veya kovuşturma sürecinde kaçma, delilleri karartma veya suça devam etme ihtimaline karşı uygulanan geçici koruma tedbiridir. Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesinde düzenlenen bu suç, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan katalog suçlar arasında yer aldığı için tutuklama kararı verilmesi daha kolaydır. Ancak her dosyada otomatik olarak tutuklama uygulanmaz; hukuki gerekçelerle değerlendirilir.
Tutuklama Kararı Hangi Koşullarda Verilir?
Tutuklama kararı, Ceza Muhakemesi Kanunu madde 100 ve devamında belirtilen şartlara göre verilir. Uyuşturucu ticareti suçunda bu şartlar genellikle şu şekilde ortaya çıkar:
-
Kuvvetli suç şüphesini gösteren somut delillerin bulunması
-
Şüphelinin kaçma ihtimali veya saklanma riski
-
Delilleri yok etme, gizleme veya tanıklar üzerinde baskı kurma ihtimali
-
Suçun katalog suçlar arasında yer alması nedeniyle tutuklamanın “uygun” görülmesi
Uyuşturucu suçları katalog suçlar kapsamında olduğu için, tutuklama kararı verilmesi bakımından aranan “tutuklama nedeninin varsayılabileceği” kabul edilir. Yani mahkeme, başka hiçbir delil aramadan bu kriterin sağlandığını varsayabilir.
Hangi Aşamalarda Tutuklama Kararı Verilebilir?
Tutuklama kararı hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında verilebilir. Soruşturma aşamasında, genellikle kolluk kuvvetlerinin yaptığı operasyon sonrası gözaltına alınan şüpheli, savcılık sorgusuna çıkarılır. Savcı, tutuklama istemiyle sulh ceza hâkimliğine sevk edebilir.
Kovuşturma aşamasında ise yargılama sırasında hâkim veya mahkeme, duruşmada sanığın tutumuna göre yeni bir tutuklama kararı verebilir. Sanığın kaçma şüphesi doğmuşsa veya yeni delil elde edilmişse, daha önce serbest bırakılmış bir kişi hakkında bile tutuklama kararı verilebilir.
Tutuklama Kararı Nasıl Verilir ve Ne Kadar Sürer?
Tutuklama kararı, sulh ceza hâkimi veya görevli mahkeme tarafından verilir. Karar verilirken hâkim, dosyadaki delilleri, şüphelinin savunmasını ve tutuklama dışındaki tedbirlerin yeterli olup olmayacağını değerlendirir. Tutuklama, belirli bir süreyle sınırlandırılmasa da her ay otomatik olarak incelenir ve gerekçesi ortadan kalkmışsa kaldırılır.
Cezaevinde kalma süresi, suçun niteliğine göre uzun olabilir. Uyuşturucu ticareti suçunda tutukluluk süresi 2 yılı bulabilir, örgütlü suç hâlinde bu süre 5 yıla kadar uzayabilir. Ancak her durumda orantılılık ilkesi gözetilmek zorundadır.
Tutuklamaya Alternatif Tedbirler Mümkün mü?
Evet. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109. maddesi uyarınca, adli kontrol kararı tutuklamaya alternatif olarak uygulanabilir. Özellikle ilk kez suç işleyen, sabit ikametgâhı olan ve kaçma şüphesi bulunmayan kişiler için adli kontrol şartıyla serbest bırakma mümkündür. Bu kapsamda:
-
Yurt dışına çıkış yasağı
-
Belirli aralıklarla imza verme
-
Belirli kişilerle görüşme yasağı
-
Belirli bölgelere girememe
gibi yükümlülükler getirilebilir. Mahkeme, bu tedbirlerin yeterli olacağına kanaat getirirse tutuklama yerine adli kontrol uygular.
Tutuklama Kararına Nasıl İtiraz Edilir?
Tutuklama kararı verildikten sonra, bu karara karşı 7 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz sulh ceza hâkimliği nezdinde yapılır. Tutuklama itiraz dilekçesinde, delil yetersizliği, kaçma şüphesinin bulunmaması, sabit ikamet, ailevi durum ve sağlık gerekçeleri gibi hususlar ileri sürülebilir.
İtiraz sonucu hâkim ya da mahkeme, ya tutuklama kararını kaldırır ya da itirazı reddeder. Ret hâlinde, yeni gelişmeler oldukça tekrar tutukluluk incelemesi yapılabilir.
Uyuşturucu Madde Ticareti Suçunda Tutuklama Sıkça Sorulan Sorular
Uyuşturucu madde ticareti suçunda tutuklama nedir?
Uyuşturucu madde ticareti suçunda tutuklama, şüphelinin kaçma, delilleri karartma veya suça devam etme ihtimaline karşı uygulanan geçici bir koruma tedbiridir. Bu suç Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre katalog suçlar arasında yer aldığı için tutuklama kararı verilmesi daha kolaydır.
Bu suç kapsamında tutuklama kararı hangi hâllerde verilir?
Tutuklama kararı verilebilmesi için kuvvetli suç şüphesini gösteren somut delillerin bulunması ve tutuklama nedeninin mevcut olması gerekir. Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre uyuşturucu ticareti suçu katalog suç sayıldığı için, bu suçta tutuklama nedeninin varlığı varsayılır.
Tutuklama kararı soruşturma mı yoksa kovuşturma aşamasında mı verilir?
Tutuklama kararı hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında verilebilir. Soruşturma aşamasında sulh ceza hâkimi, kovuşturma aşamasında ise davaya bakan mahkeme tutuklama kararı verebilir. Delil durumu ve kaçma şüphesi her aşamada yeniden değerlendirilebilir.
Tutukluluk süresi ne kadar olabilir?
Uyuşturucu ticareti suçunda tutukluluk süresi, suçun cezası göz önüne alındığında en fazla iki yıldır. Ancak suçun örgütlü şekilde işlendiği durumda bu süre beş yıla kadar uzatılabilir. Tutukluluk her ay otomatik olarak hâkim denetiminden geçer.
Adli kontrol tutuklamaya alternatif olarak uygulanabilir mi?
Evet. Uyuşturucu suçlarında da tutuklama yerine adli kontrol uygulanabilir. Sanığın sabit ikametgâhı varsa, kaçma şüphesi bulunmuyorsa ve suça dair yeterli delil henüz toplanmamışsa, adli kontrol kararı verilebilir. Bu kararla birlikte kişi serbest bırakılabilir.
Tutuklama kararı nasıl alınır, kim verir?
Tutuklama kararı sulh ceza hâkimi tarafından verilir. Savcı, tutuklama talebinde bulunarak şüpheliyi hâkim önüne çıkarır. Hâkim, tutuklama kararı verirken delil durumunu, sanığın savunmasını ve tutuklama dışındaki önlemlerin yeterli olup olmayacağını değerlendirir.
Tutuklama kararına itiraz hakkı var mıdır?
Evet. Tutuklama kararına karşı 7 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz, kararı veren mahkemeye verilir ve bir üst sulh ceza hâkimliği tarafından incelenir. Tutuklamaya itiraz dilekçesinde, kaçma riski bulunmadığı, sabit ikametgâhın olduğu, delillerin toplandığı gibi hususlar belirtilmelidir.
Uyuşturucu suçlarında her durumda tutuklama uygulanır mı?
Hayır. Uyuşturucu madde ticareti suçunda tutuklama kararı verilmesi mümkündür ancak zorunlu değildir. Şüphelinin kişisel durumu, sabıkası, delil durumu gibi etkenlere göre hâkim takdir yetkisini kullanır. Tutuklama kararı, her somut olayda ayrı ayrı değerlendirilerek verilir.
