Tünel işçileri için fiili hizmet zammı, ağır ve riskli iş koşullarında çalışanların emeklilik süresini öne çeken, sosyal güvenlik sistemi içinde tanınmış önemli bir haktır. Bu düzenleme sayesinde tünel işçileri, diğer meslek gruplarına göre daha erken emekli olabilmekte ve çalıştıkları dönemde yaşadıkları sağlık riskleri kısmen telafi edilmektedir.
Fiili Hizmet Zammı Nedir ve Neden Uygulanır?
Fiili hizmet süresi zammı, Sosyal Güvenlik Hukuku’nda yer alan özel bir uygulamadır. Bu düzenleme, insan sağlığı üzerinde ciddi tehlikeler barındıran işlerde çalışanlara ek hizmet günü kazandırır. Yani işçi normalde 360 gün çalışsa bile, fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki bir işte çalıştığı için emeklilik hesabında daha fazla gün kazanır.
Tünel işçileri gibi ağır iş koşullarında çalışanlar için bu uygulama, hem erken emeklilik imkanı hem de daha yüksek emeklilik maaşı anlamına gelir. Zira tehlikeli ortamda geçirilen her yıl için ekstra prim günü yazılması, işçinin sosyal güvenlik haklarını doğrudan olumlu etkiler.
Bu uygulamanın temel amacı, işçinin çalışma yaşamında maruz kaldığı riskleri telafi etmektir. Özellikle kapalı alanlarda, oksijen yetersizliği, patlama ve göçük riski gibi tehlikelerle çalışan tünel işçilerinin korunması hedeflenmektedir.
Hangi Tünel İşçileri Fiili Hizmet Zammından Yararlanabilir?
Fiili hizmet zammı tüm işçilere değil, yalnızca belirli görevlerde çalışanlara tanınır. Tünel inşaatında görev yapan herkesin otomatik olarak bu haktan yararlanacağı düşünülmemelidir. Burada önemli olan, çalışılan işin niteliği ve yasal olarak belirlenen kapsamdır.
Fiili hizmet zammından yararlanabilecek tünel işçileri şu şekilde sıralanabilir:
-
Yer altında, kapalı alanlarda doğrudan kazı, delme, patlatma gibi işlerde çalışanlar
-
Hava sirkülasyonu kısıtlı ve sağlık açısından tehlike arz eden alanlarda görev yapanlar
-
Patlayıcı madde kullanımını içeren görevlerde bulunan işçiler
-
Yer altında maden ve taş ocağı bağlantılı tünel işlerinde çalışanlar
Buna karşılık, tünel inşaatının dış kısımlarında, yüzeyde ya da doğrudan tehlikeli iş kapsamında olmayan görevlerde çalışan kişiler fiili hizmet zammından yararlanamaz.
Tünelde Fiili Hizmet Zammından Yararlanabilecek Meslekler
Tünel işçileri arasında fiili hizmet zammından yararlanabilecek kişiler, doğrudan yer altında çalışan ve tehlikeli işlerde görev alan meslek gruplarıdır. Bu meslekler şunlardır:
Tünel Kazıcıları
Yer altı tünel açma çalışmalarında doğrudan kazı işini yapan işçilerdir. Göçük, toprak kayması ve oksijen yetersizliği gibi risklere sürekli maruz kaldıkları için kapsama girerler.
Delici ve Patlatıcı İşçiler (Ateşleyiciler)
Tünel açma sırasında dinamit veya benzeri patlayıcıları kullanan işçilerdir. Patlama ve gaz sıkışması riskleri nedeniyle fiili hizmet zammından yararlanırlar.
Yer Altı Sondaj İşçileri
Tünel açma sırasında zemini delerek ilerleme sağlayan sondaj makinelerini kullanan çalışanlardır. Yer altındaki basınç ve gaz riskleri sebebiyle kapsama dahil edilirler.
Makine Operatörleri
Tünelde kullanılan kazı makineleri, delici makineler veya yük taşıma araçlarını kullanan operatörlerdir. Kapalı alanda çalıştıkları için diğer işçilerle aynı riskleri paylaşırlar.
Tünel Kalıp ve Beton İşçileri
Yer altı tünel yapılarında beton dökme ve kalıp işleri yapan çalışanlardır. Hem toz ve kimyasal riskler hem de kapalı alan koşulları nedeniyle kapsamda yer alırlar.
Tahkimat (Destekleme) İşçileri
Tünelin göçmemesi için tahkimat kuran işçilerdir. Yer altında sürekli fiziksel güç harcayan ve doğrudan göçük riski altında çalışan bu işçiler de fiili hizmet zammı hakkına sahiptir.
Havalandırma ve Gaz Ölçüm İşçileri
Tüneldeki oksijen seviyesini ve zararlı gaz yoğunluğunu kontrol eden işçilerdir. Çalışma alanının güvenliğini sağlasalar da kendileri de risklere maruz kaldıkları için kapsamda yer alırlar.
Bakım ve Onarım İşçileri
Tünel içindeki elektrik, mekanik, su tahliye ve diğer sistemlerin bakım ve onarımını yapan işçilerdir. Kapalı ve riskli ortamda çalıştıkları için fiili hizmet zammından yararlanırlar.
Tünel İşçileri İçin Fiili Hizmet Zammı Süreci
| Süreç Aşaması | Açıklama | Önemli Detaylar |
|---|---|---|
| İşin Kapsamının Belirlenmesi | Tünel işçisinin yaptığı işin fiili hizmet zammı kapsamına girip girmediği tespit edilir. | Yer altında, kapalı ve tehlikeli alanlarda çalışan işçiler kapsamdadır. |
| SGK Bildirimi | İşveren, işçinin fiili hizmet zammı kapsamında olduğunu SGK’ya bildirir. | Bildirim yapılmazsa işçinin hak kaybı yaşanabilir. |
| Ek Günlerin Hesaplanması | Çalışılan her yıl için 180 gün fiili hizmet süresi zammı eklenir. | 10 yıl çalışan işçiye 1800 gün (yaklaşık 5 yıl) eklenir. |
| Emeklilik Başvurusu | İşçi, emeklilik talebinde bulunduğunda SGK ek günleri dikkate alır. | Erken emeklilik ve daha yüksek maaş imkanı doğar. |
| Uyuşmazlık ve Hukuki Yol | SGK veya işverenin eksik/yanlış bildirimi halinde yargı süreci başlar. | İş mahkemelerinde dava açılarak hak aranabilir. |
Fiili Hizmet Zammı Şartları
Tünel işçilerinin fiili hizmet zammı hakkından yararlanabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir. Bu şartlar Sosyal Güvenlik mevzuatında açıkça düzenlenmiştir:
-
İşçinin fiili olarak yer altında ve tehlikeli şartlarda çalışıyor olması gerekir.
-
Çalışılan işin, fiili hizmet zammı kapsamındaki işler arasında yer alması zorunludur.
-
İşverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) doğru bildirimde bulunması gerekir.
-
İşçi, sigortalılık süresi boyunca bu kapsamdaki işte yeterli gün sayısını doldurmalıdır.
Her yıl için tünel işçilerine 180 gün ek hizmet süresi tanınır. Yani bir işçi 10 yıl boyunca bu işte çalıştığında, emeklilik hesabına 1800 gün (yaklaşık 5 yıl) ilave edilir.
Tünel İşçileri İçin Fiili Hizmet Zammının Avantajları
Fiili hizmet zammı, tünel işçileri açısından sadece erken emeklilik değil, aynı zamanda daha güvenli bir gelecek anlamına gelir. Bu hakkın sağladığı başlıca avantajlar şunlardır:
-
Normalden daha erken emeklilik imkanı
-
Emeklilik maaşında artış
-
Riskli işlerde geçirilen yılların telafi edilmesi
-
Çalışma yaşamının kalan kısmında daha az yıpranma
Bunun yanında, işçilerin iş güvenliği bilincinin artması ve işverenlerin de gerekli bildirimleri yapma sorumluluğu, bu düzenlemenin dolaylı faydaları arasında yer almaktadır.
Fiili Hizmet Zammı Başvuru ve İşleyiş Süreci
Tünel işçilerinin fiili hizmet zammından yararlanması için ayrıca bireysel başvuru yapmasına gerek yoktur. Bu süreç, doğrudan işverenin SGK’ya yaptığı bildirimler üzerinden yürütülür.
Süreç şu şekilde işler:
-
İşveren, çalışanın fiili hizmet zammı kapsamında olduğunu SGK’ya bildirir.
-
Çalışılan gün sayıları ek prim günü olarak sisteme işlenir.
-
İşçi, emeklilik talebinde bulunduğunda SGK bu günleri dikkate alır.
Eğer işveren yanlış veya eksik bildirimde bulunursa, işçi dava açarak hakkını talep edebilir. Bu tür durumlarda iş mahkemelerinde açılacak davalar işçinin hakkını alabilmesi için yol gösterici olmaktadır.
Hukuki Dayanak ve Yargı Yolu
Fiili hizmet zammı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanunun ilgili maddeleri, hangi iş kollarının fiili hizmet zammından yararlanabileceğini ve ek prim günlerinin nasıl hesaplanacağını ortaya koyar.
Tünel işçileri için fiili hizmet zammı uygulamasında uyuşmazlık çıkması halinde iş mahkemeleri yetkilidir. İşçiler, SGK işlemlerine karşı dava açarak haklarını arayabilirler. Özellikle yanlış bildirim, eksik gün kaydı ya da haksız ret durumlarında yargı yolu aktif olarak kullanılabilmektedir.
Tünel İşçileri İçin Fiili Hizmet Zammı Sıkça Sorulan Sorular
Tünel işçileri için fiili hizmet zammı nedir ?
Tünel işçileri için fiili hizmet zammı, yer altında ağır ve tehlikeli koşullarda çalışan işçilere emeklilik hesabında ek süre kazandıran bir haktır. Bu sayede işçiler daha erken emekli olabilir ve çalışma süresince yaşadıkları yıpranma kısmen telafi edilir.
Tünel işçileri fiili hizmet zammından nasıl yararlanır ?
Fiili hizmet zammı için işçinin ayrıca bireysel başvuru yapması gerekmez. İşveren, çalışanın tünel işçisi olarak bu kapsamdaki işte çalıştığını Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirir. SGK’ya yapılan bu bildirimler üzerinden ek prim günleri sisteme işlenir.
Fiili hizmet zammı tünel işçileri için kaç gündür ?
Tünel işçileri her yıl için 180 gün fiili hizmet süresi zammı kazanır. Örneğin 10 yıl bu işte çalışan bir işçinin emeklilik hesabına 1800 gün yani yaklaşık 5 yıl eklenir. Bu, erken emeklilik imkanı sağlayan en önemli avantajlardan biridir.
Hangi tünel işçileri fiili hizmet zammından faydalanabilir ?
Bu haktan yalnızca yer altında doğrudan çalışan işçiler yararlanır. Kapalı ve oksijenin kısıtlı olduğu alanlarda kazı, patlatma, delme veya göçük riski taşıyan görevlerde bulunan işçiler kapsama girer. Yüzeyde çalışan veya tehlikeli alan dışında görev yapan işçiler fiili hizmet zammından yararlanamaz.
Fiili hizmet zammı şartları nelerdir ?
Tünel işçilerinin bu haktan faydalanabilmesi için şu şartların sağlanması gerekir:
-
İşin fiili hizmet zammı kapsamında olması
-
İşverenin SGK’ya doğru bildirim yapması
-
Çalışanın sigortalı olarak yeterli süreyi doldurması
Bu şartların yerine getirilmesi halinde, işçi emeklilik talebinde bulunduğunda SGK ek prim günlerini dikkate alır.
Fiili hizmet zammı tünel işçilerine ne kazandırır ?
Bu hak sayesinde tünel işçileri normalden daha erken emeklilik kazanır. Ayrıca emeklilik maaşı artar, riskli işlerde geçirilen süre telafi edilir. Çalışanların sağlık riskleri göz önünde bulundurularak güvence altına alınmaları sağlanır.
Fiili hizmet zammı ile ilgili sorun yaşanırsa hangi mahkemede dava açılır ?
SGK’nın eksik ya da hatalı işlem yapması halinde işçiler iş mahkemelerinde dava açarak haklarını arayabilir. Eksik gün bildirimi veya yanlış sınıflandırma gibi durumlarda yargı yolu kullanılabilir. Bu nedenle işçilerin haklarını bilmesi büyük önem taşır.
Fiili hizmet zammının hukuki dayanağı nedir ?
Tünel işçileri için fiili hizmet zammı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanunun ilgili maddeleri hangi iş kollarının kapsama girdiğini ve ek prim günlerinin nasıl hesaplandığını ayrıntılı şekilde belirtir.
