Tarihi eser kaçakçılığı davası, kültür varlıklarının izinsiz kazı, bulundurma, satma, yurtdışına çıkarma veya el değiştirme yoluyla yasa dışı şekilde dolaşımına konu edilmesi sebebiyle açılan ceza yargılamasıdır. Bu tür davalar, hem milli mirasın korunması hem de uluslararası kültür varlığı ticaretinin denetlenmesi açısından büyük önem taşır. Suçun dayanağı, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’dur.
Tarihi eser kaçakçılığı suçu nedir?
Tarihi eser kaçakçılığı suçu, kültür ve tabiat varlıkları kapsamındaki taşınır eserlerin, ilgili kurumlardan izin alınmadan elde edilmesi, satılması, bulundurulması veya yurt dışına çıkarılması şeklinde işlenir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından korunması gereken nitelikteki her taşınır veya taşınmaz varlık bu kapsama girer.
Suçun oluşabilmesi için:
-
Eserin kültür varlığı niteliği taşıması
-
Bu varlığın yetkili makamlara bildirilmemesi
-
İzinsiz olarak kazılması, satılması, taşınması veya saklanması
gibi unsurların gerçekleşmesi gerekir. Bu suç yalnızca kazı yapan kişiler için değil, satın alan, saklayan veya bilerek taşıyan kişiler için de uygulanabilir.
Tarihi eser kaçakçılığı davası nasıl açılır?
Tarihi eser kaçakçılığı davası, kolluk kuvvetlerinin yaptığı denetimler, istihbarat çalışmaları ya da vatandaşların yaptığı ihbarlar neticesinde başlatılan soruşturma ile ortaya çıkar. Cumhuriyet Başsavcılığı, elde edilen deliller doğrultusunda soruşturma yürütür. Yeterli şüphe oluşursa iddianame düzenlenerek ceza davası açılır.
Soruşturma kapsamında; ele geçirilen eserler, uzman bilirkişi raporları, şüpheli beyanları ve kamera kayıtları delil olarak değerlendirilir. Kültür varlıklarının gerçek olup olmadığına ilişkin tespitler genellikle müze müdürlüklerinden veya Kültür Varlıkları Koruma Kurulları’ndan alınan teknik raporlarla yapılır.
Tarihi eser kaçakçılığı davası hangi mahkemede görülür?
Bu tür davalar suçun niteliğine göre genellikle asliye ceza mahkemelerinde görülür. Ancak suçun örgütlü olarak işlenmesi, çok sayıda kültür varlığına yönelik olması veya uluslararası boyut taşıması durumunda ağır ceza mahkemesi yetkili olur. Mahkeme seçimi, olayın ciddiyeti ve uygulanacak cezanın ağırlığına göre belirlenir.
Yetkili mahkeme kural olarak suçun işlendiği yer mahkemesidir. Ancak bazı özel durumlarda, örneğin eser yurtdışına çıkarılmışsa veya suç örgütü varsa, başka yer mahkemeleri de yetkilendirilebilir.
Tarihi eser kaçakçılığı suçunun cezası nedir?
2863 sayılı Kanun’a göre bu suç için öngörülen ceza 5 yıldan 12 yıla kadar hapis ve adli para cezasıdır. Suçun;
-
Örgütlü şekilde işlenmesi
-
Eserin yurt dışına çıkarılma teşebbüsü
-
Kültür varlığı sayısının fazla olması
-
Ticari kazanç amacıyla yapılması
durumlarında ceza artırılabilir. Ayrıca eserler devlet lehine müsadere edilir. Yani ele geçirilen tarihi eserler geri alınır, ilgili müze veya kuruma devredilir.
Cezanın alt sınırı yüksek olduğundan hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) her durumda uygulanmaz. Mahkeme, failin durumu ve suçun niteliğini dikkate alarak karar verir.
Tarihi eser kaçakçılığı suçunda savunma nasıl yapılır?
Sanık, eserin kültür varlığı olduğunu bilmediğini, yasal olarak satın aldığını veya miras yoluyla edindiğini öne sürebilir. Ayrıca eserin bireysel koleksiyona ait olduğunu veya taşınmaz olmadığını iddia edebilir. Ancak bu savunmalar için somut belgelerle destek gereklidir.
Savunmada şu unsurlar öne çıkar:
-
Eserin kültür varlığı olmadığına dair bilirkişi raporu
-
İzin belgeleri veya fatura
-
Malın habersiz şekilde taşınmış olması
-
Kastın bulunmadığına dair deliller
İyi niyetli edim savunması, failin suçu bilerek işlemediğini göstermeye yöneliktir. Bu savunmanın geçerli olabilmesi için hem kast unsurunun hem de maddi delillerin dikkatle incelenmesi gerekir.
Tarihi eser kaçakçılığı davası ne kadar sürer?
Davanın süresi, dosyanın kapsamına, bilirkişi raporlarının hazırlanma süresine ve mahkemenin iş yoğunluğuna göre değişir. Basit nitelikli dosyalar 6-8 ayda sonuçlanabilirken, kapsamlı ve uluslararası bağlantılı davalar 1 yılı aşabilir. Kültür ve Turizm Bakanlığı da dava sürecine müdahil olabilir ve bu durum davanın seyrini etkileyebilir.
Mahkeme; beraat, mahkûmiyet, müsadere, erteleme ya da HAGB gibi kararlar verebilir. Ayrıca mahkeme, sanığın ceza almasa dahi tarihi eserlere el koyabilir.
Tarihi Eser Kaçakçılığı Davası Sıkça Sorulan Sorular
Tarihi eser kaçakçılığı davası nedir?
Tarihi eser kaçakçılığı davası, korunması gereken kültür ve tabiat varlıklarının izinsiz kazılması, satılması, taşınması veya yurt dışına çıkarılması nedeniyle açılan ceza davasıdır. Bu dava, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na aykırı fiiller sonucunda yürütülür ve sanığın bu suçtan cezalandırılması amaçlanır.
Tarihi eser kaçakçılığı suçu nasıl işlenir?
Tarihi eser kaçakçılığı suçu, bir eserin kültür varlığı olmasına rağmen bunun yetkili mercilere bildirilmeden elde edilmesi, satılması, depolanması, taşınması veya yurt dışına çıkarılması şeklinde işlenir. Ruhsatsız kazı yapılması da bu suç kapsamına girer. Kültür varlığı olduğu tespit edilen eşyanın bilerek taşınması veya saklanması da suçtur.
Tarihi eser kaçakçılığı davası nasıl açılır?
Dava genellikle kolluk kuvvetlerinin yaptığı denetimler, ihbarlar veya şüpheli eşyaların ele geçirilmesiyle başlar. Cumhuriyet Başsavcılığı olayla ilgili soruşturma başlatır. Soruşturma sonunda yeterli şüphe bulunursa iddianame düzenlenir ve ceza davası açılır. Bilirkişi raporlarıyla eserin kültür varlığı olduğu tespit edilir.
Tarihi eser kaçakçılığı davası hangi mahkemede görülür?
Tarihi eser kaçakçılığı davası, suçun niteliğine göre asliye ceza mahkemesi veya ağır ceza mahkemesi tarafından görülür. Suçun örgütlü olarak işlenmesi, eser sayısının fazla olması veya uluslararası nitelik taşıması hâlinde dava ağır ceza mahkemesinde yürütülür. Yetkili mahkeme, suçun işlendiği yer mahkemesidir.
Tarihi eser kaçakçılığı suçunun cezası nedir?
2863 sayılı Kanun’a göre, tarihi eser kaçakçılığı suçunun cezası 5 yıldan 12 yıla kadar hapis ve adli para cezasıdır. Suçun nitelikli hâllerde işlenmesi hâlinde ceza artırılır. Ayrıca eserler devlet lehine müsadere edilir. Ceza mahkemesi, cezanın yanı sıra el konulan eserlerin iadesine de karar verebilir.
Müsadere kararı ne anlama gelir?
Müsadere, suçla ilgili olduğu tespit edilen kültür varlıklarının devlet lehine zorla alınmasıdır. Eserlerin müzeye teslimi sağlanır. Suç sabit olmasa bile, kültür varlığı olduğu belirlenen eşya kamu malı olarak korunur. Bu karar, ayrı bir hükümle ceza mahkemesi tarafından verilir.
Tarihi eser kaçakçılığı davasında hangi savunmalar yapılabilir?
Sanık, eserin kültür varlığı olduğunu bilmediğini, malın yasal yollarla edinildiğini, belgeli alışveriş yaptığını veya kastının bulunmadığını savunabilir. Bu savunmaları desteklemek için fatura, taşıma belgesi, ithalat beyannamesi gibi evraklar sunulmalıdır. Kastın yokluğu ve iyi niyetli edinme hâlinde beraat kararı verilebilir.
Tarihi eser kaçakçılığı davası ne kadar sürer?
Davanın süresi, dosyanın kapsamına ve bilirkişi raporlarının hazırlanmasına bağlıdır. Basit dosyalar 6-8 ayda sonuçlanabilirken, örgütlü ve uluslararası boyutlu davalar 1-2 yıl sürebilir. Delil durumu netleştikçe mahkeme süreci kısalır. Mahkeme, eserin kültür varlığı olup olmadığını teknik raporlarla değerlendirir.
