Tanımanın iptali davası, evlilik dışı doğan bir çocuğun babası olarak yapılan tanıma işleminin gerçeğe aykırı olduğunu düşünen ilgililer tarafından açılan ve bu tanımanın geçersiz sayılmasını amaçlayan bir hukuk davasıdır. Bu dava sayesinde hukuka aykırı ya da gerçeğe uymayan şekilde kurulmuş bir soybağının ortadan kaldırılması mümkündür. Türk Medeni Kanunu’na göre tanıma, çocuğun biyolojik babası tarafından yapılan tek taraflı ve iradi bir işlemdir; ancak bu işlemin kötüye kullanılması veya gerçek dışı olması halinde iptali gündeme gelir.
Tanımanın İptali Davası Neden Açılır?
Tanımanın iptali davası, özellikle biyolojik babalık ilişkisi bulunmamasına rağmen tanıma yapılmışsa veya tanıma işlemi iradeyi sakatlayacak biçimde gerçekleşmişse açılır. Tanıma, bazen iyi niyetle yapılsa da çoğu zaman sosyal, ekonomik veya idari menfaatler gözetilerek yapılabilir. Bu tür durumlar çocuğun, annenin veya üçüncü kişilerin zarar görmesine neden olabileceğinden, tanımanın iptaliyle bu hukuka aykırılık giderilir.
Tanımanın iptali şu durumlarda gündeme gelir:
-
Tanıyan kişinin çocukla biyolojik bağı olmaması
-
Tanımanın irade fesadıyla (örneğin tehdit veya aldatma ile) yapılmış olması
-
Tanımanın şekle aykırı olarak yapılması
Tanımanın İptali Davası Kimler Tarafından Açılabilir?
Tanımanın iptali davası sadece sınırlı sayıda kişi tarafından açılabilir. Bu kişiler:
-
Tanıyan kişi (babanın kendisi)
-
Çocuk (ergin olunca)
-
Anne
-
Cumhuriyet Savcısı
-
Çocuğun menfaatini etkileyen diğer ilgililer
Dava açma süresi kişiye göre değişmektedir. Örneğin tanıyan kişi, iradesinin sakatlandığını öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde bu davayı açmalıdır. Çocuk ise ergin olduktan itibaren bir yıl içinde tanımayı iptal ettirmek için dava açabilir.
Tanımanın İptali Davası Hangi Mahkemede Açılır?
Bu dava, tanıyan kişinin ya da çocuğun yerleşim yerindeki Aile Mahkemesi‘nde açılır. Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi görev yapar. Davanın kamu düzenine ilişkin yönleri bulunduğu için Cumhuriyet savcısı genellikle sürece dâhil olur.
Mahkeme, soybağının ortadan kaldırılması gibi ciddi sonuçlar doğuran bu davada özellikle çocuğun üstün yararını gözeterek karar verir. Bu nedenle, tanımanın iptaline ancak güçlü ve kesin delillerle karar verilebilir.
Tanımanın İptali Davasında Delil Olarak Neler Sunulabilir?
Tanımanın iptali davasında en sık başvurulan delil DNA testidir. Biyolojik bağın bulunmadığı bilimsel olarak ispatlandığında, tanımanın geçersizliği gündeme gelir. Bunun dışında:
-
Tanık beyanları
-
Yazılı belgeler (tanıma işleminin yapıldığı andaki durumlar)
-
Sosyal ve ekonomik menfaat için tanıma yapıldığını gösteren deliller
-
İrade sakatlığına dair tehdit, hile, cebir gibi durumların ispatı
Mahkeme, tüm bu delilleri birlikte değerlendirerek tanımanın geçerli olup olmadığına karar verir.
Tanımanın İptali Davası Ne Kadar Sürer?
Davanın süresi, dosya kapsamına, DNA testinin zamanlamasına ve tarafların tutumuna göre değişmekle birlikte genellikle 6 ila 12 ay arasında sonuçlanır. Taraflar uzlaşırsa veya deliller yeterince açık ve güçlü ise dava daha kısa sürede karara bağlanabilir.
Tanımanın İptali Davasının Sonuçları Nelerdir?
Mahkeme tanımanın iptaline karar verirse:
-
Çocuk ile baba arasındaki soybağı ortadan kalkar
-
Nüfus kayıtları değiştirilir, çocuk artık o kişiye bağlı görünmez
-
Çocuğun babaya karşı velayet, miras, nafaka gibi hakları sona erer
-
Çocuk, yalnızca anneye bağlı hale gelir
Bu durum, bazen babalık davası gibi başka soybağı kurucu davaların açılmasına da neden olabilir. Yeni bir baba belirlenmek isteniyorsa, ayrıca bu yönde dava açılması gerekir.
Tanımanın İptali Davası ile İlgili Sık Karşılaşılan Hukuki Hatalar
Uygulamada tanımanın iptali davası açılırken bazı hatalar yapılmaktadır:
-
Sürelerin kaçırılması (hak düşürücü süreler dikkate alınmıyor)
-
Yetersiz veya zayıf delillerle dava açılması
-
DNA testi talep edilmemesi
Bu nedenle, dava açmadan önce hukuki destek alınması önemlidir.
