Suç delillerini yok etme suçu, ceza yargılamasının sağlıklı yürütülmesi ve maddi gerçeğin ortaya çıkarılması açısından büyük önem taşıyan bir suç tipidir. Ceza yargılamasında suçun işlenip işlenmediğini, failin kim olduğunu ve hangi delillerle tespit edildiğini belirlemek için elde edilen delillerin korunması zorunludur. Bu nedenle, delilleri ortadan kaldırmak veya bozulmalarına neden olmak, yalnızca adaletin işleyişine değil, aynı zamanda toplumun adalete olan güvenine de zarar verir.
Suç Delillerini Yok Etme Suçunun Tanımı ve Kapsamı
Suç delillerini yok etme suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 281. maddesinde düzenlenmiştir. Bu suç, bir suçun işlendiğini bilen kişinin, delil olarak değerlendirilebilecek bir şeyi yok etmesi, gizlemesi, değiştirmesi ya da bozulmasına neden olması hâlinde oluşur. Fiil failin bizzat kendisi tarafından değilse bile, suça doğrudan katılmayan kişiler tarafından da işlenebilir.
Bu suç, hem suç failini koruma saikiyle hem de suçla bağlantısı olmamasına rağmen çeşitli çıkarlar gözetilerek işlenebilir. Kanun, failin suçla ilgisinin bulunup bulunmadığına bakmaksızın, delil karartma eylemini cezalandırır.
Delil olarak kabul edilen şeyler çok geniş bir alanı kapsayabilir. Örneğin:
-
Suçta kullanılan araçlar,
-
Kamera kayıtları,
-
Telefon konuşmaları,
-
Olay yerindeki biyolojik izler,
-
Belgeler ve dijital veriler.
Suç Delillerini Yok Etme Suçunun Unsurları
Bu suçun oluşabilmesi için belirli unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
1. Suçun işlendiğini bilme: Fail, işlenmiş bir suçun varlığından haberdar olmalı ve buna rağmen delilleri yok etmeli, gizlemeli veya değiştirmelidir.
2. Delil niteliği taşıyan bir şeyin varlığı: Ortadan kaldırılan şeyin yargılama sürecinde delil olarak kullanılabilecek nitelikte olması gerekir. Bu unsur, delilin mahiyetini değerlendirirken önem taşır.
3. Bilinçli hareket: Failin eylemi kasıtlı olarak gerçekleştirmesi gereklidir. Taksirle (ihmal veya dikkatsizlikle) delil yok etme bu suçu oluşturmaz.
Bu suç tipinde ayrıca, failin amacı değil fiilin kendisi esas alınır. Yani kişi suç failine yardım etmek amacıyla değilse bile delili ortadan kaldırmışsa yine de sorumlu tutulur.
Suç Delillerini Yok Etme Suçunun Cezası ve Nitelikli Haller
Türk Ceza Kanunu’nun 281. maddesine göre, suç delillerini yok eden, gizleyen, değiştiren veya bozulmasına neden olan kişi 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Aynı zamanda bazı nitelikli haller de öngörülmüştür:
-
Eğer bu fiiller kamu görevlisi tarafından göreviyle bağlantılı olarak işlenirse ceza artırılır.
-
Suçun örgütlü biçimde veya delil karartmanın sistematik şekilde yapılması hâlinde daha ağır cezai yaptırımlar uygulanır.
Ayrıca, “suç delillerini gizleme amacıyla yapılan eylemler”, suçun temel şekline göre daha ağır değerlendirilir ve faile etkin pişmanlık hükümleri bazı hâllerde uygulanmaz.
Suç Delillerini Yok Etme ile İlgili Sık Karşılaşılan Durumlar
Uygulamada suç delillerini yok etme suçuyla çok çeşitli durumlar iç içe geçebilir. Özellikle şu örnekler dikkat çekicidir:
-
Cinayet olayında suç aletinin nehre atılması,
-
Güvenlik kamerası kayıtlarının silinmesi,
-
Sahte evrakların yakılması veya imha edilmesi,
-
Uyuşturucu madde ile yakalanan kişinin, maddeyi yutması veya atması.
Bu gibi eylemler, yargılama makamlarının suçun oluşumu ve failin tespiti için başvuracağı temel verileri ortadan kaldırdığı için doğrudan yargının işleyişine zarar verir.
Suç Delillerini Yok Etme Suçunun Diğer Suçlarla İlişkisi
Suç delillerini yok etme suçu çoğu zaman suçluyu kayırma, suça yardım etme veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar gibi diğer suçlarla birlikte gündeme gelir.
Örneğin, bir kişinin kardeşi cinayet işlemişse ve kişi bu durumu bilerek cinayet silahını saklarsa, hem suçluyu kayırma hem de delilleri yok etme suçunu işlemiş olabilir. Bu gibi durumlarda suçun vasfı değişebilir ve fail birden fazla suçtan cezalandırılabilir.
Ayrıca bazı olaylarda bu suç, “gerçeğe aykırı belge düzenleme”, “resmî belgenin yok edilmesi” gibi suçlarla da birleşebilir. Özellikle kamu görevlilerinin delil karartma eylemleri, meslekî sorumluluklarını ihlal ettikleri için daha ağır değerlendirilir.
Suç Delillerini Yok Etme Suçuna Karşı Koruyucu Tedbirler
Yargı makamları, delil karartmayı önlemek amacıyla bazı koruyucu tedbirleri uygulamaya koyabilir. Bunlar arasında:
-
Olay yerinin güvenlik çemberine alınması,
-
Delillerin derhâl kayıt altına alınması ve muhafaza altına alınması,
-
Tanık beyanlarının hızlıca alınması,
-
Elektronik delillerin kopyalanarak yedeklenmesi.
Ayrıca bazı durumlarda, şüphelinin delilleri karartma ihtimali bulunması nedeniyle tutuklanması da mümkündür. Bu hâlde delil karartma eylemi henüz gerçekleşmeden bile şüpheli hakkında koruma tedbiri uygulanabilir.
Suç Delillerini Yok Etme Suçunda Mahkeme Süreci
Bu suça ilişkin davalar asliye ceza mahkemelerinde görülür. Ancak suça konu fiilin başka suçlarla birleşmesi hâlinde görevli mahkeme değişebilir.
Yargılamada genellikle şu hususlar dikkate alınır:
-
Delil karartma eyleminin bilinçli yapılıp yapılmadığı,
-
Karartılan delilin gerçekten dava konusu suçla bağlantısı olup olmadığı,
-
Failin kastı ve amacı.
Savcılık, delilin yok edildiğine dair şüpheye ulaştığında doğrudan soruşturma başlatabilir. Suçun tespit edilmesi hâlinde dava kamu davası olarak yürütülür; mağdurun şikâyetine bağlı değildir.
