Rücu davası, bir kişinin, başkasının borcunu veya sorumluluğunu üstlenip bu borcu ödedikten sonra asıl sorumluya karşı alacağını tahsil etmek amacıyla açtığı dava türüdür. Bu dava ile kişi, ödediği tutarı ya da uğradığı zararı gerçek sorumlu kişiden geri isteme hakkına sahiptir.
Rücu davası nedir ve hangi durumlarda açılır?
Rücu davası, bir başkasının sorumluluğunu yerine getirerek borç ödeyen veya zararı karşılayan kişinin, bu ödeme nedeniyle alacaklı hâle gelmesiyle gündeme gelir. Türk Borçlar Kanunu, rücu hakkını özellikle haksız fiil, kefalet, sigorta ve işveren sorumluluğu gibi hukuki ilişkilerde tanır.
Aşağıdaki durumlarda rücu davası açılabilir:
-
Kefil, borçlu yerine borcu ödemişse, bu bedeli asıl borçludan isteyebilir.
-
İşveren, iş kazası sonucu tazminat ödemişse, zarardan sorumlu üçüncü kişiye rücu edebilir.
-
Sigorta şirketi, mağdura ödeme yaptıktan sonra, kazaya sebep olan kişiye rücu davası açabilir.
-
Devlet veya kamu kurumları, haksız ödeme yaptıktan sonra sorumlu memura veya kişiye rücu edebilir.
Bu tür davalarda, ilk ödeme yapan kişi “ödeme yapan” sıfatı ile davacı, esas sorumlu ise “rücu edilen kişi” sıfatı ile davalı olur.
Rücu davası açmak için aranan şartlar nelerdir?
Rücu davasının açılabilmesi için bazı hukuki koşulların oluşması gerekir:
-
Davacının, başkası adına hukuken geçerli bir ödeme yapmış olması gerekir.
-
Davacı ile davalı arasında hukuki veya fiili bir ilişki olmalı (örneğin sözleşme, kefalet, iş ilişkisi gibi).
-
Davacının yaptığı ödemenin, rücu edilen kişi tarafından ödenmesi gereken bir borç veya tazminat olması gerekir.
-
Ödeme, iradi veya kanunen zorunlu şekilde yapılmış olmalı ve belgelenebilmelidir.
Bu koşulların eksik olması hâlinde rücu davası reddedilebilir. Bu nedenle dava öncesinde hukuki zemin detaylı şekilde analiz edilmelidir.
Rücu davası hangi mahkemede açılır?
Rücu davasında görevli mahkeme, uyuşmazlığın konusuna göre belirlenir:
-
Eğer ticari bir ilişkiden doğuyorsa, asliye ticaret mahkemesi görevlidir.
-
Diğer hallerde genellikle asliye hukuk mahkemesi görevli olur.
-
Kamu kurumları arasındaki rücu davaları ise idarî yargı kapsamında değerlendirilebilir.
Yetkili mahkeme genellikle davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Ancak sözleşmeden doğan bir sorumluluk varsa, sözleşmenin ifa yeri mahkemesi de yetkili olabilir.
Rücu davasında tarafların konumu nasıl olur?
Rücu davasında:
-
Ödeme yapan kişi davacı sıfatı taşır.
-
Asıl borçlu veya zarar sorumlusu davalıdır.
-
Davacı, ödemenin belgesini ve sorumluluğun hukuki dayanağını sunmalıdır.
-
Davalı ise borçtan sorumlu olmadığını, zarar verici fiilin kendisinden kaynaklanmadığını veya zararın henüz doğmadığını ileri sürebilir.
Bu nedenle taraflar arasında gerçekleşen ödeme, olayın oluş şekli ve hukuki belgeler mahkemeye kapsamlı biçimde sunulmalıdır.
Rücu davasında ispat ve delil yükü kime aittir?
Rücu davasında ispat yükü davacıdadır. Davacı:
-
Gerçekten bir ödeme yaptığını,
-
Bu ödemenin rücu edilen kişiye ait bir sorumluluğa dayandığını,
-
Ödemenin gönüllü değil, yasal veya sözleşmesel bir yükümlülük gereği yapıldığını
kanıtlamak zorundadır. Bu kanıtlar genellikle ödeme dekontu, mahkeme kararı, poliçe, kaza tespit tutanağı, hizmet sözleşmesi veya eksper raporu gibi belgelerle sunulur.
Rücu davası ne kadar sürede sonuçlanır?
Rücu davaları ortalama 6 ay ile 1,5 yıl arasında sonuçlanır. Ancak bu süre, olayın karmaşıklığına, tarafların sayısına, delil durumuna ve mahkemenin iş yüküne göre uzayabilir. Özellikle bilirkişi raporu gereken teknik davalarda süre daha da artabilir.
Süreç şu aşamalardan oluşur:
-
Dava dilekçesi ve cevap dilekçesi
-
Ön inceleme duruşması
-
Delil toplama ve bilirkişi süreci
-
Sözlü yargılama ve karar
Dava sürecini hızlandırmak için belge ve delillerin eksiksiz hazırlanması önerilir.
Rücu davasında zaman aşımı süresi ne kadardır?
Rücu davası için zaman aşımı süresi, davanın dayandığı borç ilişkisinin türüne göre değişir. Genel olarak:
-
Haksız fiil kaynaklı rücu davalarında süre 2 yıl, her hâlükârda 10 yıl,
-
Sözleşmeden doğan alacaklarda süre genellikle 5 yıldır,
-
Sigorta şirketlerinin rücu hakkı ise ödeme tarihinden itibaren 2 yıldır.
Zaman aşımı süresi, ödeme yapılan tarihten itibaren işlemeye başlar. Bu nedenle ödeme tarihinin net şekilde belgelenmesi önemlidir.
Rücu Davası Sıkça Sorulan Sorular
Rücu davası nedir?
Rücu davası, bir kişinin başkasının borcunu ya da sorumluluğunu ödedikten sonra, bu ödemenin kendisine ait olmadığını ileri sürerek asıl sorumlu kişiden yaptığı ödemeyi talep ettiği davadır. Bu dava, ödemenin geri alınmasını sağlamak amacıyla açılır.
Rücu davası hangi durumlarda açılır?
Rücu davası, özellikle şu durumlarda açılır:
-
Kefilin borç ödemesi yapması
-
Sigorta şirketinin zarar görene tazminat ödedikten sonra kazaya sebep olan kişiden bedeli istemesi
-
İşverenin iş kazası sonrası zarar ödeyip kusurlu kişiye yönelmesi
-
Devletin kamu görevlisinin sebep olduğu zararı ödemesi ve memura rücu etmesi
Bu gibi hallerde ödemeyi yapan kişi, rücu etme hakkına sahip olur.
Rücu davası nasıl açılır?
Rücu davası, yetkili ve görevli mahkemeye verilecek bir dava dilekçesi ile açılır. Davacı, yaptığı ödemeyi ispatlayan belgeleri ve bu ödemenin hukuken neden kendisine değil davalıya ait olduğunu gösteren delilleri dosyaya eklemelidir. Ödeme belgesi, sigorta poliçesi, mahkeme kararı, sözleşme gibi belgeler önemlidir.
Rücu davası hangi mahkemede açılır?
Rücu davasının konusuna göre görevli mahkeme değişir:
-
Sigorta, ticari ilişki veya şirketler arası davalarda asliye ticaret mahkemesi
-
Diğer özel kişiler arası ilişkilerde asliye hukuk mahkemesi
-
Devlet ile memur arasındaki rücu ilişkilerinde ise idare mahkemesi
Yetkili mahkeme ise genellikle davalının yerleşim yerindeki mahkemedir.
Rücu davası açmak için hangi şartlar gerekir?
Rücu davasının açılabilmesi için:
-
Davacının başkasına ait bir borcu veya sorumluluğu ödemiş olması
-
Bu ödemenin ispat edilebilir belgelerle desteklenmesi
-
Asıl sorumlunun, hukuken ödeme yükümlülüğüne sahip olması
-
Ödemenin haksız veya yersiz bir şekilde değil, hukuki dayanakla yapılmış olması
Bu şartların sağlanması dava açmanın temelini oluşturur.
Rücu davasında ispat yükü kimdedir?
Rücu davasında ispat yükü davacıdadır. Davacı, yaptığı ödemenin geçerli olduğunu ve bu ödemenin asıl sorumlu kişiye ait olduğunu göstermek zorundadır. Bu ispat, yazılı belgeler ve olayın oluşuna dair delillerle sağlanmalıdır.
Rücu davası ne kadar sürede sonuçlanır?
Davanın süresi; delil durumuna, olayın karmaşıklığına ve mahkemenin yoğunluğuna göre değişir. Ortalama 6 ay ila 1,5 yıl arasında sonuçlanabilir. Bilirkişi raporlarının gerektiği hallerde süreç biraz daha uzayabilir.
Rücu davasında zaman aşımı süresi ne kadardır?
Zaman aşımı, davanın niteliğine göre değişir:
-
Haksız fiilden doğan rücu davalarında: 2 yıl (her hâlükârda 10 yıl)
-
Sözleşmeden doğan borçlarda: 5 yıl
-
Sigorta şirketlerinin yaptığı ödemeler için: 2 yıl
Zaman aşımı, ödeme tarihinden itibaren işlemeye başlar. Bu süre dolmadan dava açılması gerekir.
