Nitelikli dolandırıcılık suçu, failin hileli davranışlarla bir kişiyi aldatarak malvarlığı zararına sebep olduğu durumlarda, bu eylemin belirli vasıflarla daha ağırlaştırılmış şekilde işlenmesidir. Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesinde düzenlenen nitelikli dolandırıcılık, basit dolandırıcılıktan farklı olarak bazı özel durumlarda cezanın artırılmasına neden olan nitelikler içerir. Bu suç, bireyin yalnızca aldatılması değil, aynı zamanda güven ilişkisi, kamu görevi veya dini inanç gibi duyguların kötüye kullanılması ile daha ciddi bir nitelik kazanır.
Nitelikli dolandırıcılığın genel şartları nelerdir?
Nitelikli dolandırıcılık suçunun temel şartları, basit dolandırıcılıkla aynıdır. Ancak buna ek olarak, kanunun özel olarak saydığı bazı nitelikli hallerden birinin bulunması gerekir. Bu haller şunlardır:
-
Kamu kurum ve kuruluşlarının araç olarak kullanılması
-
Kamu görevinin sağladığı güvenin kötüye kullanılması
-
Dini inanç ve duyguların istismar edilmesi
-
Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli, zor veya çaresiz durumdan yararlanılması
-
Tacir, şirket yöneticisi veya kooperatif yöneticisi sıfatının kullanılması
-
Tüzel kişilik perdesinin kötüye kullanılması
-
Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması
-
Basın ve yayın araçlarının kullanılması
-
Serbest meslek sahiplerinin mesleklerinden doğan güvenin kötüye kullanılması
Bu nitelikli hallerden birinin varlığı durumunda suç, ağırlaştırılmış şekilde değerlendirilir ve verilecek ceza da artırılır.
Kamu kurumlarının araç olarak kullanıldığı dolandırıcılık nasıl oluşur?
Kamu kurumlarının isim, unvan, logo veya resmi prosedürlerinin kullanılarak bir kimsenin kandırılması halinde bu nitelikli hal gerçekleşmiş sayılır. Örneğin, sahte bir devlet memuru kimliğiyle işlem yapmak ya da kamu yardımı adı altında para toplamak bu kapsama girer. Bu durumda faile verilecek ceza, basit dolandırıcılığa oranla daha ağır olacaktır.
Dini duyguların istismarı nitelikli dolandırıcılığa girer mi?
Evet. Bir kişinin dini inancını veya manevi duygularını sömürerek onu kandırmak nitelikli dolandırıcılık kapsamındadır. Örneğin, muskacı ya da medyum kisvesiyle para almak ya da kişinin dua, adak gibi inançları üzerinden maddi çıkar sağlamak bu suçun oluşmasına yol açar. Bu tür dolandırıcılık vakaları özellikle hassas toplumsal kesimleri hedef alması nedeniyle ciddi yaptırımlar içerir.
Nitelikli dolandırıcılık suçunda ceza miktarı nedir?
Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesine göre nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezasıdır. Eğer suç birden fazla kişi tarafından işlenmişse veya örgüt faaliyeti kapsamında gerçekleşmişse ceza daha da artırılır. Ayrıca etkin pişmanlık hükümleri bu suçta da uygulanabilir; zarar giderilirse indirim söz konusu olabilir.
Bilişim sistemleri kullanılarak işlenen dolandırıcılık nasıl değerlendirilir?
İnternet veya banka sistemleri gibi bilişim araçları kullanılarak yapılan dolandırıcılık nitelikli haldir. Örneğin, sahte e-posta göndererek kimlik bilgisi toplayıp para çalmak, sosyal medya üzerinden dolandırıcılık yapmak bu kapsama girer. Bu durumda fail, hem bilişim suçları hem de dolandırıcılık yönünden ağır cezalara maruz kalabilir.
Tüzel kişilik perdesinin kötüye kullanılması ne anlama gelir?
Tüzel kişilik perdesinin kötüye kullanılması, şirket kurarak ya da mevcut bir şirketin itibarını kullanarak hileli işlem yapılmasıdır. Örneğin, kurgu bir şirket üzerinden güven yaratıp insanlardan para toplanması bu nitelikli dolandırıcılığa örnektir. Gerçekten ticari faaliyette bulunma amacı taşımadan yalnızca dolandırıcılık kastıyla hareket edilmesi bu suçun oluşmasına yol açar.
Nitelikli dolandırıcılık suçunda görevli mahkeme hangisidir?
Nitelikli dolandırıcılık suçu ağır cezalık bir suçtur ve bu nedenle ağır ceza mahkemesi yetkilidir. Şikayete tabi değildir; Cumhuriyet savcılığı re’sen soruşturma başlatabilir. Mağdurun şikayeti soruşturmanın hızlı ilerlemesini sağlayabilir ama zorunlu değildir.
Nitelikli dolandırıcılık ile basit dolandırıcılık arasındaki farklar nelerdir?
Her iki suç tipi de aynı temel yapıya sahiptir; ancak nitelikli dolandırıcılıkta failin eylemi özel bir güven ilişkisine, kamusal göreve ya da teknolojik avantajlara dayanarak gerçekleştirilmiştir. Cezai yaptırımlar da buna paralel olarak artar. Basit dolandırıcılıkta asliye ceza mahkemesi görevliyken, nitelikli dolandırıcılıkta ağır ceza mahkemesi yargılama yapar.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Hangi Hallerde Oluşur? Sıkça Sorulan Sorular
Nitelikli dolandırıcılık suçu nedir?
Nitelikli dolandırıcılık suçu, failin bir kişiyi hileli davranışlarla kandırarak onun malvarlığında zarara neden olması durumunda, bu fiilin belirli özellikler taşıması halinde oluşur. Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesinde düzenlenen bu suç, basit dolandırıcılığa kıyasla daha ağır cezalandırılır.
Nitelikli dolandırıcılık suçu hangi durumlarda gerçekleşir?
Nitelikli dolandırıcılık suçu, bazı özel şartların varlığı halinde oluşur. Bu haller arasında kamu kurumlarının araç olarak kullanılması, dini duyguların istismarı, kişinin içinde bulunduğu zor durumdan faydalanılması, bilişim sistemlerinin kullanılması, kamu görevinin kötüye kullanılması ve tüzel kişilik perdesinin arkasına saklanılması gibi durumlar yer alır.
Kamu kurumları kullanılarak dolandırıcılık yapılırsa suç nasıl değerlendirilir?
Kamu kurumu ya da görevlisi adı kullanılarak yapılan dolandırıcılık, nitelikli dolandırıcılık kapsamında değerlendirilir. Örneğin, kişi kendisini memur olarak tanıtarak vatandaşları kandırıp para topluyorsa bu fiil kamu kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenmiş bir dolandırıcılık sayılır.
Dini inanç ve duyguların istismarı halinde nitelikli dolandırıcılık oluşur mu?
Evet. Bir kimsenin dini inançları sömürülerek kandırılması nitelikli dolandırıcılık kapsamına girer. Örneğin, dua, muska veya manevi şifa vaadiyle kişiden maddi çıkar sağlanması bu suça örnektir. Bu tür eylemler, bireyin hassasiyetlerinin kötüye kullanılması nedeniyle daha ağır cezalandırılır.
Bilişim sistemleriyle yapılan dolandırıcılık nitelikli suç mudur?
Evet. İnternet, banka, mobil uygulama gibi bilişim sistemleri kullanılarak yapılan hileli işlemler nitelikli dolandırıcılık olarak değerlendirilir. Örneğin, sahte e-ticaret sitesi kurarak ürün satışı yapılmış gibi gösterip para alınması, bu suçun klasik örneklerinden biridir.
Nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası nedir?
Nitelikli dolandırıcılık suçu için öngörülen ceza 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır. Suçun örgütlü işlenmesi veya birden fazla mağdura yönelik olması gibi durumlar cezada artırıma yol açar.
Nitelikli dolandırıcılık suçu hangi mahkemede yargılanır?
Bu suç, ağır ceza mahkemesi tarafından yargılanır. Suçun işlendiği yer mahkemesi yetkilidir. Cumhuriyet savcılığı şikayet olmasa dahi re’sen soruşturma başlatabilir.
Tüzel kişilik perdesinin arkasına saklanılarak dolandırıcılık yapılırsa hangi suç oluşur?
Ticaret şirketi ya da tüzel kişilik görüntüsü verilerek haksız kazanç sağlanması nitelikli dolandırıcılıktır. Örneğin, ticari faaliyet izlenimi verilerek sipariş toplayıp ifa edilmeyen mal veya hizmetler karşılığı para toplanması, bu suçun kapsamına girer.
Nitelikli dolandırıcılık suçu ne zaman zamanaşımına uğrar?
Bu suç bakımından dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Bu sürenin dolması hâlinde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz. Suçun işleniş şekli, süreye etki eden diğer unsurlar dikkate alınarak değerlendirilir.
