Memur disiplin cezası iptal davası, kamu görevlisine verilen uyarı, kınama, maaş kesimi, kademe ilerlemesinin durdurulması veya memuriyetten çıkarma gibi disiplin cezalarının hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle idare mahkemesinde açılan davadır. Bu dava türü, disiplin işlemiyle mağdur edilen memurun hukuki güvencelerini korumayı amaçlar. Haksız veya usule aykırı şekilde verilen disiplin cezaları, yargı yoluyla denetlenebilir ve iptal ettirilebilir.
Disiplin Cezalarının Hukuki Dayanağı ve Türleri
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, kamu görevlilerinin disiplin cezalarını ve bu cezalara ilişkin usul hükümlerini düzenler. Kanunda beş temel disiplin cezası bulunmaktadır:
-
Uyarma
-
Kınama
-
Aylıktan kesme
-
Kademe ilerlemesinin durdurulması
-
Devlet memurluğundan çıkarma
Disiplin cezası verilmeden önce memura savunma hakkı tanınması yasal bir zorunluluktur. Bu hak tanınmadan yapılan disiplin cezaları başlı başına hukuka aykırı kabul edilir. Ayrıca verilen cezanın orantılı olması, hukuki sebebe dayanması ve işlem dosyasının usule uygun şekilde oluşturulmuş olması gerekir.
Memur Disiplin Cezasına Karşı Dava Açma Süreci
Disiplin cezası tebliğ edildikten sonra memurun dava açma süresi 60 gündür. Bu süre, idari işlemin tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Memur, bu süre içerisinde disiplin cezasının iptali için idare mahkemesinde dava açabilir. Davanın açılacağı yer, cezayı veren kurumun bulunduğu yer idare mahkemesidir.
Dava açılmadan önce idareye itiraz şartı aranmaz. Ancak bazı durumlarda memur, disiplin kuruluna veya üst makama itiraz hakkını kullanabilir. Bu yol tercihe bağlıdır ve dava hakkını ortadan kaldırmaz.
Disiplin Cezası İptal Davasında Değerlendirilen Hususlar
İdare mahkemesi, disiplin cezasının hukuka uygun olup olmadığını denetlerken birçok yönü dikkate alır. Mahkeme tarafından değerlendirilen başlıca unsurlar şunlardır:
-
Savunma hakkı tanınıp tanınmadığı
-
Cezanın dayanağı olan fiilin sübuta erip ermediği
-
Olayın araştırma raporlarıyla desteklenip desteklenmediği
-
Verilen cezanın orantılı olup olmadığı
-
Yetkili disiplin kurulunun karar verip vermediği
-
Cezanın usulüne uygun şekilde tebliğ edilip edilmediği
Örneğin, tanık dinlenmeden yalnızca şikâyet dilekçesine dayanılarak ceza verilmişse bu durum iptal gerekçesi olabilir. Aynı şekilde, olayın üzerinden uzun zaman geçtikten sonra ceza verilmişse, disiplin soruşturması süresine ilişkin sınırlamalara uyulmadığı gerekçesiyle dava kazanılabilir.
Memur Disiplin Cezası İptal Davasında Hak Arama Yolları
Disiplin cezasına karşı açılan iptal davası yalnızca idari işlemin hukuka uygunluğunu denetler. Ancak bazı durumlarda memur, disiplin cezası nedeniyle uğradığı zararların tazmini için ayrıca tam yargı davası da açabilir. Özellikle kademe ilerlemesi durdurulan ya da memuriyetten çıkarılan kişiler için bu yol önem taşır.
Haksız şekilde memuriyetten çıkarılan kişilerin göreve iade talebiyle dava açmaları mümkündür. Bu tür davalarda yalnızca cezanın iptali değil, eski statüye dönülmesi ve ödenmeyen maaşların iadesi de talep edilir.
Hangi Durumlarda Disiplin Cezaları İptal Edilir?
Mahkemeler, özellikle şu tür durumlarda disiplin cezalarının iptaline karar vermektedir:
-
Savunma hakkı hiç tanınmamış veya eksik tanınmışsa
-
Olay yeterince araştırılmadan karar verilmişse
-
Disiplin amiri veya kurul yetkisizse
-
Hukuka uygun tebliğ yapılmamışsa
-
Cezanın verilmesinde sürelere uyulmamışsa
-
Ceza, orantısız veya ölçüsüzse
-
Aynı fiil için daha önce ceza verilmişse (mükerrerlik)
Bu hallerde, mahkeme işlemi hukuka aykırı bularak iptal kararı verebilir. Özellikle savunma hakkı ihlali, disiplin cezalarının iptali için en sık karşılaşılan gerekçelerden biridir.
Davanın Sonuçları ve Sonraki Adımlar
Disiplin cezasının iptali hâlinde memurun eski durumu hukuken geri gelir. Uyarı ve kınama cezaları silinir, diğer cezalar ise tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkar. Kademe ilerlemesinin durdurulması gibi cezaların iptali hâlinde, memur geriye dönük haklarını da alabilir. Mahkeme kararı doğrultusunda memurun sicili düzeltilir ve disiplin cezası işlem dosyasından çıkarılır.
Disiplin cezası nedeniyle mağdur olan memurların, süresinde dava açarak haklarını aramaları büyük önem taşır. Zira idari işlemlere karşı açılacak davalarda süreler kesin olup, geç başvuru halinde davanın reddi söz konusu olur.
Memur Disiplin Cezası İptal Davası Sıkça Sorulan Sorular
Memur disiplin cezası iptal davası nedir?
Memur disiplin cezası iptal davası, devlet memuruna verilen uyarı, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması veya memuriyetten çıkarma gibi cezaların hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle idare mahkemesinde açılan iptal davasıdır.
Hangi disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir?
Uyarı, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve memuriyetten çıkarma cezalarına karşı memur disiplin cezası iptal davası açılabilir. Her ceza türü, idari yargı denetimine tabidir.
Disiplin cezası iptal davası hangi mahkemede açılır?
Memura disiplin cezası veren idarenin bulunduğu yerdeki yetkili idare mahkemesi görevli ve yetkilidir. Dava doğrudan bu mahkemede açılır.
Memur disiplin cezası iptal davası açma süresi ne kadardır?
Cezanın tebliğinden itibaren 60 gün içinde disiplin cezası iptal davası açılmalıdır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir, geçilirse dava reddedilir.
Disiplin cezası verilmeden önce savunma alınması zorunlu mudur?
Evet. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre disiplin cezası verilmeden önce memurun yazılı savunması alınmalıdır. Savunma hakkı tanınmayan ceza işlemi, iptal nedeni sayılır.
Hangi nedenlerle disiplin cezası iptal edilebilir?
Aşağıdaki hallerde cezanın iptali mümkündür:
-
Savunma hakkı tanınmamışsa
-
Cezayı veren kişi veya kurul yetkisizse
-
Soruşturma süresi aşılmışsa
-
Cezaya dayanak fiil ispatlanmamışsa
-
Ceza ölçüsüzse veya mükerrerlik varsa
Bu durumlarda açılan memur disiplin cezası iptal davası çoğunlukla lehe sonuçlanır.
Disiplin cezası iptal edilince sicil ve özlük hakları etkilenir mi?
Evet. İptal kararıyla birlikte disiplin cezası hukuken ortadan kalkar, memurun sicili temizlenir ve etkilenmiş olan maaş, kademe, terfi gibi özlük hakları iade edilir.
Memur disiplin cezası iptal davası ne kadar sürede sonuçlanır?
Yargılamanın süresi mahkemeye ve iş yüküne göre değişmekle birlikte, ortalama olarak 6 ay ila 1 yıl arasında sonuçlanmaktadır. İtiraz veya temyiz edilirse süre uzayabilir.
Disiplin cezasının iptali için idareye başvuru zorunlu mudur?
Hayır. Disiplin cezası iptali için doğrudan idare mahkemesine başvurulabilir. İdareye ön başvuru veya itiraz zorunlu değildir ancak bazı durumlarda tercihe bağlı olarak yapılabilir.
Memuriyetten çıkarma cezası da iptal edilebilir mi?
Evet. Hukuka aykırı usullerle verilen memuriyetten çıkarma cezaları da memur disiplin cezası iptal davası yoluyla yargı denetimine taşınabilir. İptal kararı ile göreve iade de mümkündür.
