Kasten yaralama suçunda haksız tahrik, failin ağır ve haksız bir eylem karşısında öfkeye kapılarak mağdura zarar vermesi durumunda uygulanan ceza indirimi sebebidir. Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesinde düzenlenen bu hüküm, insan davranışlarının olağan psikolojik sınırları içerisinde değerlendirilmesini esas alır. Failin davranışı hukuka aykırı olsa bile, mağdurun onu kışkırtıcı tutum ve davranışları nedeniyle cezanın belirli oranda indirilmesi mümkün hale gelir.
Haksız Tahrikin Uygulanma Koşulları Nelerdir?
Haksız tahrik indiriminin uygulanabilmesi için bazı temel şartların varlığı gerekir. Bu şartların yokluğunda cezada herhangi bir indirim yapılmaz. Koşullar şu şekilde sıralanabilir:
-
Haksız bir fiilin varlığı: Mağdurun, fail üzerinde öfke, elem veya korkuya neden olacak ölçüde haksız bir davranışta bulunması gerekir. Bu davranış fiziksel veya sözlü olabilir.
-
Tahrikin fail üzerindeki etkisi: Haksız fiilin, failin iradesini etkileyecek şekilde ruhsal bir gerginlik yaratması gerekir. Failin tepki vermesi, mantıksız değil, toplumsal ölçütlere göre anlaşılabilir olmalıdır.
-
Fiil ile tahrik arasında nedensellik: Failin gerçekleştirdiği kasten yaralama eylemi, tahrikin hemen ardından gelmelidir. Olayla zaman ve bağ bakımından kopukluk varsa haksız tahrik indirimi uygulanmaz.
Haksız tahrik, yargılamanın seyrinde değerlendirilen bir durumdur. Hakim, somut olayın özelliklerini dikkate alarak bu indirimden ne ölçüde yararlanılacağına karar verir.
Haksız Tahrik Halinde Ceza Nasıl İndirilir?
Haksız tahrik indirimi, failin cezasında belirli oranlarda indirime gidilmesini sağlar. Türk Ceza Kanunu’nda bu oranlar iki kategoriye ayrılmıştır:
-
Ağır haksız tahrik halinde: Cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadar indirime gidilir. Bu, mağdurun davranışının oldukça provoke edici ve saldırgan nitelikte olması durumunda uygulanır.
-
Basit tahrik halinde: Cezanın dörtte birinden yarısına kadar indirim yapılabilir. Bu tür tahrik daha hafif ve sınırlı etki yaratmış durumlar içindir.
Haksız tahrik indirimi, hakimin takdirine bağlı olarak uygulanır. Bu nedenle her olay kendi içinde değerlendirilir ve sabit bir oran söz konusu değildir. Failin kişiliği, olayın oluş şekli ve mağdurun davranışları dikkate alınarak orantılı bir sonuç belirlenir.
Kasten Yaralama Suçunda Haksız Tahrik Örnekleri
Uygulamada sıkça karşılaşılan örnekler üzerinden konunun anlaşılması kolaylaşabilir. Aşağıda yer alan durumlar, genellikle haksız tahrik indiriminin gündeme geldiği olaylardandır:
-
Bir kişinin annesine veya eşine ağır hakaretlerde bulunulması üzerine çıkan tartışmada tokat atılması
-
Mağdurun sürekli sözlü tacizine maruz kalan failin sinirle fiziksel tepki vermesi
-
Toplum önünde küçük düşürücü ifadeler kullanan bir kişiye karşı gerçekleştirilen saldırı
Bu örneklerde failin tepkisi tamamen meşru değildir; ancak mağdurun davranışları failin hareketini anlayabilir kılacak ölçüdedir. Bu nedenle cezada indirim uygulanması söz konusu olur.
Tahrik indirimi ile meşru müdafaa karıştırılmamalıdır. Meşru müdafaa tamamen hukuka uygunluk hali iken, tahrik indirimi suçun cezasını azaltan bir şahsi nedendir.
Haksız Tahrik ve Adli Yargılamada Değerlendirme Süreci
Mahkemeler haksız tahrik iddiasını değerlendirirken olayın tüm yönlerini dikkate alır. Bu kapsamda;
-
Taraf ifadeleri
-
Görgü tanıklarının beyanları
-
Kamera kayıtları
-
Adli muayene raporları
gibi deliller detaylı biçimde incelenir. Hakim, failin psikolojik durumu ile mağdurun eylemi arasındaki ilişkiyi değerlendirerek haksız tahrik indirimi yapar ya da reddeder.
Failin tahrik altındayken hareket edip etmediği, ifadesindeki ruh hali ve olay sonrası davranışları da dikkate alınarak yorumlanır. Yargıtay kararları, bu tür dosyalarda genellikle fail lehine yorum yapılabilmesi için tahrikin açık, ağır ve zaman bakımından yakın olmasını şart koşmaktadır.
Haksız Tahrik Halinde Ceza Ertelemesi veya HAGB Mümkün mü?
Haksız tahrik indirimiyle birlikte ceza miktarı düştüğü için, bazı durumlarda ceza ertelemesi ya da hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) gündeme gelebilir. Şartlar şunlardır:
-
Ceza 2 yıl veya altına inmişse HAGB uygulanabilir.
-
Fail daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamışsa ve yeniden suç işlemeyeceği yönünde kanaat varsa ceza ertelenebilir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, özellikle ilk kez suç işleyen kişiler açısından olumlu bir sonuç doğurabilir. Ancak bu uygulama mağdurun açık rızası varsa mümkündür.
Kasten Yaralama Suçunda Haksız Tahrik Sıkça Sorulan Sorular
Kasten yaralama suçunda haksız tahrik nedir?
Kasten yaralama suçunda haksız tahrik, mağdurun fail üzerinde öfke veya elem uyandıracak haksız bir fiil işlemesi sonucu failin etkilenerek suç işlemesi durumunda cezada indirime gidilmesini sağlayan hukuki bir düzenlemedir. Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesinde yer alır.
Haksız tahrik indirimi hangi şartlarda uygulanır?
Haksız tahrik indirimi uygulanabilmesi için şu şartlar aranır:
-
Mağdurun haksız bir fiil işlemiş olması
-
Bu fiilin fail üzerinde öfke, korku veya elem yaratacak ağırlıkta olması
-
Suçun, haksız fiilden hemen sonra veya onun etkisiyle işlenmiş olması
Bu şartlar birlikte oluşmazsa haksız tahrik indirimi uygulanmaz.
Haksız tahrik indirimi ceza üzerinde nasıl bir etki yapar?
Haksız tahrik nedeniyle ceza indirimi iki kademeli olarak uygulanır.
Eğer tahrik ağır ise cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadar,
basit tahrik varsa dörtte birinden yarısına kadar indirim yapılabilir.
Hakim bu oranı olayın koşullarına göre takdir eder.
Haksız tahrik ile meşru müdafaa arasındaki fark nedir?
Haksız tahrik, hukuka aykırı bir suç işlenmesini cezada indirim sebebi sayar. Meşru müdafaa ise hukuka uygunluk sebebidir ve fail hakkında ceza verilmez. Meşru müdafaada saldırıya karşı zorunlu ve orantılı savunma vardır; haksız tahrikte ise tepki ölçüsüz de olabilir ama anlaşılabilir kabul edilir.
Haksız tahrik indirimi her kasten yaralama suçunda uygulanır mı?
Hayır. Haksız tahrik indirimi her kasten yaralama suçuna otomatik olarak uygulanmaz. Mağdurun tahrik edici eylemi, failin bu eylem nedeniyle tepki verdiğini gösteren deliller, olayın oluş şekli ve süresi dikkatle değerlendirilir. Her olay kendi içinde analiz edilir.
Kasten yaralama suçunda haksız tahrik uygulanırsa ceza ne kadar olur?
Örneğin fail hakkında 3 yıl hapis cezası verilmişse ve ağır haksız tahrik varsa ceza 9 aya kadar indirilebilir. İndirim oranı olayın şiddetine, tahrikin ağırlığına ve failin tutumuna göre değişir. Hakim, indirimi alt sınırdan veya üst sınırdan kullanabilir.
Haksız tahrik indirimi alan biri hakkında HAGB kararı verilebilir mi?
Evet. Haksız tahrik indirimiyle birlikte ceza 2 yılın altına düşerse ve failin daha önce kasıtlı bir suçu yoksa, mahkeme hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB) karar verebilir. Bu, kişinin siciline işlenmeyen ve 5 yıl boyunca denetimle sona eren bir karardır.
Haksız tahrik savunması nasıl yapılır?
Fail veya müdafi, mağdurun davranışının tahrik niteliği taşıdığını savunmalı, olayın gelişimini ayrıntılı biçimde açıklamalı ve delilleri sunmalıdır. Tanık ifadeleri, kamera kayıtları veya olay sonrası psikolojik duruma dair raporlar bu savunmayı destekleyebilir.
Yargıtay, haksız tahrik indirimi konusunda nasıl kararlar verir?
Yargıtay uygulamalarında, tahrikin açık, yakın zamanda gerçekleşmiş ve failin psikolojik etkilenmesini açıklayabilir nitelikte olması aranır. Tahrik uzun zaman önce yaşanmışsa ya da tepki ile tahrik arasında bağ yoksa indirim uygulanmaz. Mahkemelerin bu konuda somut gerekçeler sunması beklenir.
