İştirak nafakası, boşanma veya ayrılık durumunda velayet kendisine verilmeyen ebeveynin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılım amacıyla ödediği nafaka türüdür. Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesine göre hükmedilen iştirak nafakası, çocuğun korunması ve yaşam kalitesinin devam ettirilmesi amacıyla düzenlenmiştir.
İştirak nafakasının yasal dayanağı nedir?
İştirak nafakası, Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesi uyarınca düzenlenmiştir. Kanuna göre, boşanma hâlinde velayet hakkı kendisine verilmeyen ebeveyn, çocuğun bakım, sağlık, eğitim ve diğer zorunlu giderlerine mali olarak katılmak zorundadır. Bu nafaka, çocuğun ihtiyaçları ve ebeveynlerin mali gücü dikkate alınarak belirlenir.
Mahkeme, velayetin kimde kalacağına karar verirken aynı zamanda diğer ebeveynin ne kadar katkı yapması gerektiğini de takdir eder. Bu yükümlülük çocuğun reşit olmasına kadar devam eder.
İştirak nafakası miktarı nasıl belirlenir?
Mahkeme iştirak nafakasını belirlerken çocuğun yaşı, eğitim durumu, sağlık ihtiyacı gibi giderleri ile anne ve babanın ekonomik durumunu birlikte değerlendirir. Hakim takdir yetkisini kullanırken:
-
Tarafların maaş bordroları, sosyal ve ekonomik durum araştırmaları
-
Çocuğun okul masrafları, sağlık giderleri
-
Güncel hayat pahalılığı ve alım gücü
gibi unsurları dikkate alır. Mahkeme, iştirak nafakasının miktarını çocuğun üstün yararını gözeterek tespit eder. Taraflar aralarında anlaşmış olsalar bile, mahkeme bu tutarı denetleyerek uygun bulmazsa yeniden düzenleyebilir.
İştirak nafakası ne kadar süreyle ödenir?
İştirak nafakası kural olarak çocuğun erginliğe yani 18 yaşını doldurmasına kadar devam eder. Ancak çocuk 18 yaşından sonra eğitimine devam ediyorsa ve kendi geçimini sağlayamıyorsa, bu nafaka mahkeme kararıyla eğitim süresince de devam edebilir. Nafaka ödemesinin sona ermesi için mahkemeye başvurulması gerekir; aksi halde ödeme yükümlülüğü devam eder.
Ayrıca çocuğun ölümü, evlenmesi, kendi geçimini sağlayabilecek duruma gelmesi gibi durumlar da iştirak nafakasının kendiliğinden sona ermesine yol açar.
İştirak nafakası nasıl talep edilir?
İştirak nafakası, boşanma veya ayrılık davası içinde talep edilebileceği gibi, ayrı bir dava ile de istenebilir. Talep, velayet hakkı verilmeyen ebeveyne karşı yöneltilir. Görevli mahkeme aile mahkemesidir, yetkili mahkeme ise davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
Boşanma davası devam ederken mahkemeden geçici nitelikte tedbir nafakası da talep edilebilir. Boşanma tamamlandıktan sonra nafaka kararı kesinleşir ve icra edilebilir hale gelir.
Nafaka ödemezse ne olur?
Nafaka borcunun ödenmemesi durumunda nafaka alacaklısı, ilamlı icra takibi başlatabilir. Nafaka ödememek tazyik hapsi ile sonuçlanabilir. Mahkeme kararına rağmen ödenmeyen iştirak nafakası için, ödeme emrine rağmen borcun tahsil edilmemesi hâlinde icra ceza mahkemesine başvurularak üç aya kadar hapis cezası uygulanabilir.
Bu ceza, nafaka borcu ödenmedikçe kaldırılmaz ve tekrar eden borçlar için yeniden şikayet hakkı tanınır. Nafaka, çocuk lehine verilen bir hak olduğundan icra işlemleri sıkı koruma altındadır.
İştirak nafakası artırılabilir mi?
Evet. İştirak nafakası tarafların ekonomik koşullarındaki değişiklikler doğrultusunda artırılabilir, azaltılabilir ya da kaldırılabilir. Nafaka alacaklısı, çocuğun masraflarının arttığını ileri sürerek mahkemeye başvurabilir. Aynı şekilde nafaka borçlusu da gelirinin azaldığını veya mali gücünün zayıfladığını ispatlayarak nafakanın azaltılmasını ya da kaldırılmasını isteyebilir.
Bu tür talepler için ayrı bir dava açılması gerekir ve karar yine aile mahkemesi tarafından verilir. İştirak nafakasının uyarlanması davası, mevcut nafaka kararının güncellenmesi için açılan bir dava türüdür.
İştirak nafakası ile yoksulluk nafakası arasındaki fark nedir?
İştirak nafakası çocuk için ödenir ve çocuğun bakım, eğitim, sağlık gibi zorunlu ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlar. Yoksulluk nafakası ise eşlerden biri lehine bağlanır ve boşanma nedeniyle yoksulluğa düşmesini önlemek amacıyla verilir. Her iki nafaka türü ayrı hukuki temellere dayanır ve farklı ihtiyaçlara yöneliktir. Yoksulluk nafakası ile iştirak nafakası aynı anda hükmedilebilir.
İştirak nafakasıyla ilgili mahkeme kararı olmadan ödeme yapılabilir mi?
Taraflar aralarında yazılı veya sözlü olarak anlaşarak iştirak nafakası ödemesi yapabilir. Ancak bu ödeme herhangi bir mahkeme kararıyla hükme bağlanmadığı sürece icra takibine konu olamaz. Bu nedenle çocuğun menfaati açısından, mahkeme kararına bağlanmamış nafaka ödemeleri güvence sağlamaz. Bu tür anlaşmaların geçerli ve bağlayıcı olabilmesi için mutlaka mahkeme kararı gerekir.
