İstinaf Nedir

İstinaf nedir sorusu, mahkemeler tarafından verilen kararların ikinci derecede incelenmesi anlamına gelen, modern hukuk sisteminde önemli bir kanun yolu kurumunu ifade eder. İstinaf, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların maddi ve hukuki denetimini sağlayan, hem hak arama özgürlüğünü hem de adil yargılanma ilkesini güvence altına alan bir denetim sistemidir. Türkiye’de 20 Temmuz 2016 tarihinden itibaren hukuk ve ceza davalarında istinaf yolu etkin olarak uygulanmaktadır.

İstinafın hukuki anlamı ve temel amacı

İstinaf, ilk derece mahkemesi tarafından verilen kararın, üst dereceli bir mahkeme olan bölge adliye mahkemesi tarafından hem usul hem de esas yönünden yeniden incelenmesini sağlar. Bu yönüyle istinaf, temyizden farklı olarak sadece hukuka aykırılık denetimiyle sınırlı kalmaz, aynı zamanda maddi vakıaların yeniden değerlendirilmesine de olanak tanır.

İstinaf yolunun başlıca amaçları şunlardır:

1. İlk derece mahkemelerinde oluşabilecek maddi ve hukuki hataların düzeltilmesi

2. Tarafların adil yargılanma hakkının korunması

3. Yargılamada ikinci bir denetim mekanizması sağlanması

4. Hükümle ilgili hatalı değerlendirmelerin üst derecede incelenmesi

Bu denetim sayesinde, tarafların yanlış veya eksik kararlar nedeniyle hak kaybı yaşaması engellenmiş olur.

Hangi kararlar istinafa götürülebilir?

İstinaf kanun yoluna başvurulabilecek kararlar, mahkeme türüne ve kararın niteliğine göre değişir. Genel kural olarak, ilk derece mahkemelerinin nihai kararları istinafa tabidir. Ancak bazı kararlar doğrudan temyize, bazıları ise hiçbir kanun yoluna tabi olmadan kesinleşir.

İstinafa başvurulabilen kararlara örnekler:

• Asliye hukuk mahkemesinin verdiği nihai kararlar

• Sulh hukuk mahkemesi kararları (belirli sınırların üzerindeyse)

• Ceza mahkemelerinde verilen 5 yıl ve üzeri hapis cezaları

• Aile, iş, tüketici mahkemesi gibi özel mahkemelerin kararları

Ancak bazı kararlar, miktar veya değer açısından istinafa kapalıdır. Örneğin, dava konusu değeri 2025 yılı için 28.280 TL’nin altında kalan hukuk davalarında verilen kararlar istinafa götürülemez.

İstinaf başvurusu nasıl yapılır?

İstinaf başvurusu, kararı veren mahkemeye sunulan bir dilekçeyle yapılır. Dilekçede, istinaf sebepleri ve hangi yönlerden kararın yanlış olduğu açıkça belirtilmelidir. İstinaf dilekçesi, kararı veren mahkeme tarafından üst mahkemeye gönderilir.

İzlenecek adımlar:

1. Kararın gerekçeli olarak taraflara tebliğ edilmesini beklemek

2. Tebliğ tarihinden itibaren 2 hafta içinde istinaf dilekçesi vermek

3. Başvuru sırasında harç ve gider avansını yatırmak

4. Karar veren mahkemenin dosyayı bölge adliye mahkemesine iletmesi

5. İstinaf mahkemesinin incelemeye başlaması ve karar vermesi

İstinaf dilekçesi, dosya üzerinden veya duruşma açılarak incelenebilir. Mahkeme, dosyanın durumuna göre karar verir.

İstinaf süresi nedir ve kaçırılırsa ne olur?

İstinaf süresi, gerekçeli kararın taraflara tebliğinden itibaren 2 haftadır. Bu süre hak düşürücü nitelikte olup, süresi içinde yapılmayan başvurular dikkate alınmaz. Süre kaçırılırsa mahkeme başvuruyu reddeder ve karar kesinleşir.

Süresi içinde yapılmayan istinaf başvurusuna karşı eski hale getirme gibi bazı istisnai yollar dışında düzeltme imkanı yoktur. Bu nedenle kararın tebliğ tarihi dikkatle takip edilmelidir.

İstinaf incelemesinde mahkeme ne yapar?

Bölge adliye mahkemesi, istinaf başvurusu üzerine öncelikle başvurunun süresinde yapılıp yapılmadığını ve kararın istinafa tabi olup olmadığını inceler. Bu aşamadan sonra esasa girilerek, dosyada hukuka ve maddi vakıaya ilişkin herhangi bir hata olup olmadığı değerlendirilir.

İnceleme sonunda şu kararlardan biri verilir:

• İlk derece mahkemesi kararının bozulması ve yeniden yargılama yapılması

• Kararın kaldırılması ve yeniden hüküm kurulması

• Kararın yerinde bulunması ve başvurunun esastan reddi

İstinaf incelemesi hem usul yönünden hem de delil yönünden geniş kapsamlı bir denetim sağlar.

İstinaf kararı kesin midir?

Bazı istinaf kararları kesin hüküm niteliği taşır. Ancak, belirli şartları taşıyan kararlar için istinaf kararlarına karşı temyiz yoluna da başvurulabilir. Örneğin, dava değeri temyiz sınırını aşıyorsa, istinaf kararına karşı Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılabilir.

Bu nedenle kararın kesin olup olmadığına dair bilgi, bölge adliye mahkemesi kararında açıkça yer alır. Tarafların bu bilgiyi dikkatle kontrol etmesi gerekir.

İstinaf nedir sorusu, yalnızca bir üst mahkemeye başvuru anlamı taşımaz; aynı zamanda yargılamada ikinci bir kontrol mekanizmasını ifade eder. Bu sistem sayesinde, yanlış kararların düzeltilmesi, taraflar arasında adaletin tam olarak sağlanması ve mahkemelerin hatalarının giderilmesi mümkün hale gelir.

İstinaf Nedir Sıkça Sorulan Sorular

İstinaf nedir?

İstinaf, ilk derece mahkemesi tarafından verilen kararın hukuka ve maddi olgulara uygun olup olmadığının bölge adliye mahkemesi tarafından yeniden incelenmesini sağlayan kanun yoludur. Taraflar, mahkeme kararının hatalı olduğunu düşündüklerinde bu yolla karara itiraz edebilir.

İstinafa nasıl başvurulur?

İstinafa başvuru, kararı veren ilk derece mahkemesine hitaben yazılan dilekçeyle yapılır. Bu dilekçe, kararı veren mahkeme tarafından bölge adliye mahkemesine gönderilir. Dilekçede, kararın neden hatalı olduğu ve hangi yönlerden bozulması gerektiği açıkça belirtilmelidir.

İstinaf başvurusu ne kadar sürede yapılmalıdır?

İstinaf başvuru süresi, gerekçeli kararın taraflara tebliğinden itibaren 2 haftadır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir. Süresi içinde başvuru yapılmazsa karar kesinleşir ve istinaf hakkı kaybedilmiş olur.

İstinafa hangi kararlar götürülebilir?

Hukuk davalarında, dava konusu değeri belirli bir sınırı aşıyorsa istinaf yoluna gidilebilir. Ceza davalarında ise 5 yıl ve üzeri hapis cezası içeren kararlar istinafa açıktır. Ayrıca belirli durumlarda istisnalar hariç olmak üzere nihai kararlar istinafa götürülebilir.

İstinaf hangi mahkemeye yapılır?

İstinaf başvurusu, bölge adliye mahkemeleri nezdinde yapılır. Bu mahkemeler, ilk derece mahkemelerinin kararlarını hem usul hem de esas yönünden inceleyerek karar verir. Her ilde bulunmayan bu mahkemeler, belirli merkez illerde faaliyet göstermektedir.

İstinaf incelemesi ne kadar sürer?

İstinaf incelemesinin süresi dosyanın kapsamına, iş yoğunluğuna ve duruşma açılıp açılmayacağına göre değişir. Basit dosyalarda birkaç ay içinde karar verilebilirken, karmaşık davalarda bu süre daha uzun olabilir. Ancak genel olarak 3 ila 12 ay arasında sonuçlanması beklenir.

İstinaf sonucu ne olabilir?

Bölge adliye mahkemesi, kararı yerinde bularak onaylayabilir, hatalı bularak kaldırabilir veya dosyayı yeniden yargılama için ilk derece mahkemesine gönderebilir. Ayrıca kendisi yeni bir hüküm kurarak da davayı sonuçlandırabilir.

İstinafla karar kesinleşir mi?

Bazı istinaf kararları, kesin niteliktedir ve temyize açık değildir. Ancak belirli dava türlerinde ve dava değerinin temyiz sınırını aşması halinde, istinaf kararına karşı temyiz yolu da açıktır. Temyize açık olup olmadığı, istinaf kararında ayrıca belirtilir.