İntihara Teşebbüs Suçu, Türk Ceza Hukuku kapsamında doğrudan cezai yaptırımla karşılanmayan, ancak belirli koşullarda dolaylı olarak hukuki sonuçlar doğurabilen bir durumdur. Ceza Kanunu’nda intihar eylemi veya teşebbüsü doğrudan suç olarak tanımlanmazken, intihara yönlendirme veya yardım etme fiilleri ise açıkça suç olarak düzenlenmiştir. Bu ayrım, hem bireyin yaşam hakkı hem de devletin müdahale sınırları açısından önemli bir dengeyi yansıtır.
İntihara Teşebbüs Ceza Hukuku Açısından Suç mudur?
İntihara teşebbüs eden kişinin eylemi Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak düzenlenmemiştir. Kişi, kendisine zarar vermiş olsa bile bu eylem dolayısıyla ceza almaz. Bunun temel nedeni, bireyin kendi yaşamı üzerindeki iradesiyle ilgili eylemin cezalandırılmasının hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmamasıdır. Devlet, intihara teşebbüs eden kişiye ceza vermek yerine sağlık ve psikolojik destek sunma yükümlülüğü altındadır.
Ancak, intihara teşebbüs eden kişi bu süreçte kamu düzenini bozmuş, başkalarının hayatını tehlikeye atmış ya da bir suç işlemişse (örneğin başkasının malına zarar vermek, trafiği tehlikeye sokmak gibi), bu durum ayrı bir suç kapsamında değerlendirilebilir. Yani intihara teşebbüs doğrudan bir suç değilse de bazı durumlarda başka suçların konusu olabilir.
Türk Ceza Kanunu’nda İntihara Yönlendirme Suçu
TCK m. 84’e göre intihara yönlendirme suçu, bir kimseyi intihara azmettirme, teşvik etme veya intihar kararını kuvvetlendirme fiillerini kapsar. Bu fiiller, eylemin sonucuna bağlı olarak farklı şekillerde cezalandırılır:
-
Eğer kişi intihar etmişse: 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası verilir.
-
Eğer kişi yalnızca teşebbüs etmiş, ama ölmemişse: Ceza teşebbüs aşamasına göre belirlenir, ancak bu durumda da faile ceza verilebilir.
-
Ayrıca, intihar ettirme kastıyla mağdurun iradesini etkileyen ilaç verme, alkol sağlama, hipnoz gibi fiiller varsa ceza ağırlaştırılır.
Bu suçun oluşması için mağdurun intihar eyleminin, failin etkisiyle gerçekleşmiş olması gerekir. Mağdurun psikolojik durumunun, failin etkisine açık olması da önemlidir.
İntihara Yardım Etme ve Teşvik Etme Davranışları
İntihara yardım etmek, sadece sözlü teşvik değil, aynı zamanda araç sağlamak, yöntem göstermek veya sürece aktif katkı sunmak gibi fiziksel yardım fiillerini de içerir. Özellikle internet üzerinden yapılan teşvik, forumlarda yönlendirme ya da sosyal medya aracılığıyla intihara özendirme gibi eylemler, günümüzde daha fazla dikkat çekmekte ve soruşturma konusu olmaktadır.
Bu tür eylemler, failin niyeti ve etkisi incelenerek değerlendirilmektedir. Yalnızca moral destek vermekle, aktif yönlendirme arasında hukuki açıdan fark bulunmaktadır.
İntihara Teşebbüs Sonrası Hastaneye Yatırılma ve Hukuki Süreç
İntihara teşebbüs eden kişi, tıbbi müdahale sonrası sıklıkla psikiyatrik değerlendirmeye alınır. Bu kişiler hakkında Türk Medeni Kanunu kapsamında bazı önlemler alınabilir:
-
Kısa süreli veya sürekli koruma altına alma kararları,
-
Vesayet işlemleri (özellikle tekrarlayan teşebbüsler durumunda),
-
Gönüllü veya zorunlu psikiyatrik tedavi süreçleri.
Ancak kişinin hak ve özgürlükleri göz önünde bulundurularak bu işlemler sıkı yargısal denetim altındadır. Her vaka, bireysel ve tıbbi değerlendirmeye tabi tutulur.
İntihara Teşebbüs ve Sigorta Hukuku Açısından Sonuçlar
İntihara teşebbüs, özel sigorta poliçeleri açısından da önemlidir. Hayat sigortası sözleşmelerinde, intihar sonucu ölüm durumunda sigorta bedelinin ödenip ödenmeyeceği, poliçedeki özel şartlara bağlıdır. Türk Ticaret Kanunu’na göre intihar tarihinden önce belirli bir süre geçmişse (örneğin 2 yıl), ödeme yapılabilir. Ancak bu süreden önce gerçekleşen intiharlarda sigorta bedeli ödenmeyebilir.
Bu açıdan sigorta şirketi, ölümün kaza mı, intihar mı olduğu konusunda detaylı araştırma yapar ve belgeler talep eder. Bu süreçte bilirkişi raporları ve savcılık soruşturmaları belirleyici olur.
İntihara Teşebbüs Eden Kişiye Müdahale Hakkı ve Yükümlülüğü
İntihara teşebbüs eden birini gören kişilerin, bu duruma kayıtsız kalmaları hukuken kabul edilmez. Türk Ceza Kanunu m. 98 gereği, yardım yükümlülüğünün ihlali durumunda, yardım etmeyen kişiler hakkında soruşturma açılabilir. Bu özellikle kamu görevlileri için daha da hassas bir konudur.
Aynı zamanda 112 Acil Çağrı Merkezi’ne haber vermek, polise bildirmek gibi basit eylemlerle bile yükümlülük yerine getirilmiş sayılabilir. Ancak bilerek ve isteyerek yardım etmeyen, hatta o anı kayıt altına alan veya paylaşan kişiler hakkında ciddi yaptırımlar uygulanabilir.
Ruhsal Hastalıklar ve Ceza Ehliyeti Değerlendirmesi
İntihara teşebbüs eden kişinin, suç teşkil eden başka bir eylemi de varsa (örneğin birine zarar vermek, mala zarar vermek gibi), ceza ehliyeti mutlaka değerlendirilecektir. Ceza Muhakemesi Kanunu çerçevesinde akıl hastalığı bulunan kişilerin cezai sorumluluğu sınırlıdır veya yoktur. Bu değerlendirme için Adli Tıp Kurumu raporları önemlidir.
Özellikle tekrarlayan intihar girişimlerinde, ceza yargılaması sürecinde bu tür tıbbi raporlar delil olarak kullanılır ve ceza sorumluluğu buna göre belirlenir.
İntihara Teşebbüs Suçu Sıkça Sorulan Sorular
İntihara teşebbüs suçu nedir?
İntihara teşebbüs suçu, Türk Ceza Kanunu’nda doğrudan suç olarak düzenlenmiş bir fiil değildir. Kişinin kendi hayatına son verme girişimi, ceza hukuku kapsamında cezalandırılmaz. Ancak bu durumda devletin koruyucu ve önleyici müdahale yükümlülüğü devreye girer. Yani kişi ceza almaz, fakat sağlık, psikolojik destek ve bazen idari tedbirlerle sürece müdahale edilir.
İntihara teşvik etmek veya yardım etmek suç mudur?
Evet. Türk Ceza Kanunu’nun 84. maddesine göre bir kişiyi intihara azmettiren, teşvik eden veya intihar kararını kuvvetlendiren kişi, eylemin sonucuna göre cezalandırılır. İntihar gerçekleşirse faile 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası verilir. İntihar teşebbüsü aşamasında kalan durumlarda ise teşebbüs hükümleri uygulanır.
İntihara yardım suçu hangi eylemleri kapsar?
İntihara yardım suçu, intihar kararını kolaylaştıracak her türlü fiili içerir. Örneğin intihar yöntemi göstermek, araç temin etmek, ilaç ya da zehir sağlamak bu kapsamdadır. Bu fiillerin ceza alabilmesi için kişinin kastı ve mağdur üzerindeki etkisi somut şekilde tespit edilmelidir.
İntihara teşebbüs eden kişiye ne tür hukuki işlemler uygulanır?
İntihara teşebbüs eden kişi hakkında ceza davası açılmaz; ancak durum psikiyatrik vaka olarak değerlendirilerek sağlık kurumuna sevk edilebilir. Kişi kendi iradesiyle tedaviyi reddediyorsa, hakimin onayıyla zorunlu yatış da gündeme gelebilir. Gerekli görülürse vesayet altına alınması da söz konusu olabilir.
İntihara teşebbüs sonrası ceza ehliyeti değerlendirmesi yapılır mı?
Eğer kişi, intihara teşebbüs ettiği sırada başka bir suça karışmışsa (örneğin başkasının malına zarar verme), ceza ehliyeti incelenir. Ceza ehliyetine dair değerlendirmelerde akıl hastalığı veya irade bozukluğu varsa, Adli Tıp Kurumu raporu alınır ve cezai sorumluluk buna göre belirlenir.
Sosyal medyada intiharı teşvik eden içerikler suç oluşturur mu?
Evet. Sosyal medya üzerinden intihara teşvik eden, özendiren veya yönlendiren paylaşımlar da intihara yönlendirme suçu kapsamına girer. Bu içerikleri paylaşan veya yaygınlaştıran kişiler hakkında Cumhuriyet Savcılığı tarafından soruşturma başlatılabilir. Özellikle çocuklara ve gençlere yönelik içeriklerde bu durum daha hassas değerlendirilir.
İntihara teşebbüs eden birine yardım etmemek suç sayılır mı?
Türk Ceza Kanunu m. 98 gereği, yardıma muhtaç kişiye yardım etmeme veya durumu yetkililere bildirmeme, yardım veya bildirim yükümlülüğünün ihlali suçu kapsamına girer. Özellikle bir kişiyi intihar etmek üzereyken gören, ancak müdahale etmeyen bireyler hakkında soruşturma açılabilir.
İntihara teşebbüs sigorta ödemelerini etkiler mi?
Hayat sigortası sözleşmelerinde, intihara bağlı ölüm halinde ödeme yapılması poliçe şartlarına göre değişir. Türk Ticaret Kanunu’na göre sözleşmenin yürürlüğe girişinden itibaren iki yıl geçmeden gerçekleşen intihar sonucu sigorta bedeli ödenmeyebilir. Bu durumlarda sigorta şirketi, olayın niteliğini değerlendirmek için inceleme yapar.
