İdari gözetim kararına itiraz davası, yabancıların Türkiye’de göçmenlik mevzuatına aykırı durumlarda tutuldukları geri gönderme merkezlerinde özgürlüklerinin kısıtlanmasına karşı açılan hukuki bir başvuru yoludur. Bu dava, hem kişisel özgürlüğün korunması hem de idarenin işlem ve eylemlerinin yargı denetiminden geçmesi açısından önem taşır.
İdari Gözetim Kararı Nedir?
İdari gözetim kararı, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında, hakkında geri gönderme kararı verilen bir yabancının belirli bir süreyle sınır dışı edilene kadar özgürlüğünün kısıtlanarak geri gönderme merkezinde tutulmasıdır. Bu karar, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kaçma ihtimali gibi nedenlerle alınabilir.
İdari gözetim, ceza hukuku kapsamında bir tutuklama olmayıp, idari bir önlemdir. Ancak kişinin özgürlüğünü ciddi şekilde kısıtladığı için hukuka uygunluğunun denetlenmesi zorunludur. Geri gönderme kararı ile birlikte uygulandığı için, göçmenlik hukukunda sıkça karşılaşılan bir durumdur.
İdari Gözetim Kararı Kim Tarafından ve Ne Zaman Verilir?
Karar, İl Göç İdaresi tarafından alınır. Genellikle geri gönderme kararı verildiğinde ya da kişi yasa dışı şekilde yakalandığında uygulanır. Bu karar yazılı şekilde düzenlenir ve ilgili kişiye gerekçesiyle birlikte tebliğ edilir.
İdari gözetim süresi, başlangıçta en fazla 6 ay olabilir. Ancak kişinin sınır dışı edilememesi halinde, bu süre en fazla 6 ay daha uzatılabilir. Toplam süre 12 ayı geçemez.
Bu süreçte kişi, her 30 günde bir idari gözetim şartlarının devam edip etmediği yönünden değerlendirmeye alınır. Ayrıca kişi, idari gözetimin kaldırılması için de başvuruda bulunabilir.
İdari Gözetim Kararına Nasıl İtiraz Edilir?
Kişi veya yasal temsilcisi, kararın tebliğinden itibaren sulh ceza hâkimliğine başvurarak idari gözetim kararına itiraz edebilir. Bu başvuru, yazılı şekilde ve gerekçe belirtilerek yapılmalıdır. Mahkeme, dosya üzerinden inceleme yapar ve kararını genellikle kısa sürede verir.
İtiraz başvurusu sırasında şu belgeler sunulmalıdır:
-
Tebliğ edilen idari gözetim kararı örneği
-
Kişisel bilgiler ve pasaport (varsa)
-
Vekâletname (avukat aracılığıyla başvuruluyorsa)
-
Gözetimin neden hukuka aykırı olduğuna dair açıklamalar ve deliller
Mahkeme, idari gözetim kararını kaldırabilir veya yerinde bulup devamına karar verebilir. Bu karara karşı, sulh ceza hâkimi kararı kesin olduğundan itiraz yolu kapalıdır.
İdari Gözetim Kararına Hangi Gerekçelerle İtiraz Edilebilir?
Kararın hukuka uygun olup olmadığı, aşağıdaki gibi gerekçelerle sorgulanabilir:
-
Geri gönderme kararı bulunmadan idari gözetim kararı verilmişse
-
Süre aşıldıysa (örneğin 12 ayı geçtiyse)
-
Kişinin sınır dışı edileceği ülke belli değilse
-
Kişinin sağlık durumu gözetimi imkânsız kılıyorsa
-
Kişi özel korunmaya muhtaç gruptaysa (hamile, yaşlı, hasta vb.)
Bu tür durumlar idari gözetimin kaldırılmasına neden olabilir. Yabancıların Türkiye’de kalış hakları bu süreçte dikkate alınması gereken önemli bir husustur.
Hangi Mahkemeye Başvuru Yapılır?
İdari gözetim kararına karşı başvuru, kişinin tutulduğu geri gönderme merkezinin bulunduğu yer sulh ceza hâkimliğine yapılır. Bu mahkemeler, idarenin gözetim kararını hukuka uygunluk açısından denetler.
İdari işlemlere karşı dava açma süreci genellikle idare mahkemelerinde görülürken, idari gözetim gibi özgürlüğü doğrudan etkileyen işlemler sulh ceza hâkimliğinin görev alanındadır.
İdari Gözetim Sürecinde Haklar Nelerdir?
Gözetim altında bulunan kişilerin bazı temel hakları vardır:
-
Avukatla görüşme hakkı
-
Aile üyelerine haber verme hakkı
-
Sağlık hizmetlerine erişim hakkı
-
Gerekli belgeleri alma ve dava açma hakkı
-
Kendi ülkesinin konsolosluğu ile iletişim kurma hakkı
Kişinin bu haklarının ihlali, hem ulusal hem de uluslararası mevzuata aykırıdır. İlgili haklar kapsamında, idari gözetim kararı sıkı biçimde denetlenmelidir.
İdari Gözetim Yerine Alternatif Yöntemler Uygulanabilir mi?
Evet, 6458 sayılı Kanun’a göre, bazı hallerde idari gözetim yerine alternatif tedbirler uygulanabilir. Bu alternatifler şunlardır:
-
Belirli adreste ikamet etme yükümlülüğü
-
Bildirimde bulunma yükümlülüğü (imza atma)
-
Elektronik izleme (elektronik kelepçe)
-
Teminat (para yatırma)
İdare, kişinin kaçma ihtimali düşükse veya sağlık, yaş gibi nedenlerle gözetim uygun değilse bu yöntemleri uygulayabilir.
İdari Gözetim Kararına İtiraz Davası Sıkça Sorulan Sorular
İdari gözetim kararına itiraz davası nedir?
İdari gözetim kararına itiraz davası, hakkında sınır dışı kararı verilen bir yabancının geri gönderme merkezinde tutulmasına karşı sulh ceza hâkimliğine yapılan başvurudur. Bu dava ile kişinin özgürlüğünü kısıtlayan bu idari işleme karşı yargı denetimi sağlanır.
İdari gözetim kararı hangi durumlarda verilir?
İdari gözetim kararı, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kaçma riski bulunan yabancılar için uygulanır. Özellikle yasa dışı giriş yapanlar, ikamet izni bitmiş olanlar ya da hakkında sınır dışı kararı bulunan kişiler için bu karar verilir.
İdari gözetim kararına nasıl itiraz edilir?
Kararın tebliğinden itibaren sulh ceza hâkimliğine yazılı başvuru yapılır. Başvuruda neden gözetimin hukuka aykırı olduğu açıklanmalı ve mevcutsa deliller sunulmalıdır. Avukat aracılığıyla ya da bizzat başvuru mümkündür.
İdari gözetim kararına hangi mahkemede dava açılır?
İdari gözetim kararına karşı başvuru, kişinin tutulduğu geri gönderme merkezinin bulunduğu yer sulh ceza hâkimliğinde yapılır. Bu mahkeme, idarenin gözetim kararının hukuka uygun olup olmadığını inceler.
İdari gözetim süresi ne kadardır?
İlk etapta en fazla 6 ay süreyle uygulanır. Ancak kişinin sınır dışı edilememesi durumunda bu süre 6 ay daha uzatılabilir. Toplam süre 12 ayı geçemez.
Mahkeme ne zaman karar verir?
Sulh ceza hâkimi, başvuruyu dosya üzerinden değerlendirir ve genellikle birkaç gün içinde karar verir. Mahkemenin kararı kesindir; yeniden itiraz yapılamaz.
Hangi gerekçelerle idari gözetim kararı kaldırılabilir?
Aşağıdaki durumlar kararı hukuka aykırı hale getirebilir:
-
Geri gönderme kararı olmadan gözetim kararı alınması
-
Süre aşımı (12 ayın dolması)
-
Kişinin sağlık durumu gözetime uygun olmaması
-
Kadın, çocuk, yaşlı, hasta gibi özel korunma ihtiyacı olan kişiler
-
Gözetim yerine alternatif tedbirlerin mümkün olması
Bu hallerde mahkeme gözetimin kaldırılmasına karar verebilir.
İdari gözetim yerine başka önlemler alınabilir mi?
Evet, idari gözetim yerine şu alternatif tedbirler uygulanabilir:
-
Belirli adreste kalma
-
Düzenli bildirimde bulunma (örneğin karakola imza)
-
Elektronik kelepçe ile takip
-
Nakit teminat yatırılması
Bu alternatifler, kişinin kaçma riski düşükse ya da gözetim için uygun koşulları yoksa tercih edilir.
Gözetim altındaki kişinin sahip olduğu haklar nelerdir?
Gözetim altındaki kişi şu haklara sahiptir:
-
Avukatıyla görüşme hakkı
-
Konsolosluğuyla iletişim kurma hakkı
-
Sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkı
-
Başvuru ve dava açma hakkı
Bu hakların ihlali, idari gözetimin hukuka aykırı hale gelmesine neden olabilir. İlgili haklar kapsamında bu süreçte dikkatli olunmalıdır.
İdari gözetim kararına karşı avukatla başvuru şart mı?
Hayır, zorunlu değildir. Kişi bizzat başvurabilir. Ancak süre sınırlı ve konu teknik olduğu için idari işlemlere karşı dava açma süreci konusunda uzman bir avukattan destek almak yararlıdır.
İdari gözetim ve sınır dışı kararları birlikte mi uygulanır?
Genellikle evet. Bir yabancı hakkında önce geri gönderme kararı ile birlikte uygulandığı için idari gözetim kararı da alınır. Ancak her zaman birlikte olmak zorunda değildir.
