Hakaret suçu, bir kişinin onur, şeref ve saygınlığına saldırı niteliği taşıyan söz, yazı, hareket veya iletişim araçlarıyla gerçekleştirilen fiillerle oluşan bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinde düzenlenen bu suç, kişilik haklarını ve toplumsal barışı korumayı amaçlar. Hakaret suçu, özel hayatın ve bireysel itibarın korunması açısından ceza hukukunda önemli bir yere sahiptir.
Hakaret Suçunun Tanımı ve Unsurları
Hakaret suçu, bir kimseye onur kırıcı ifadeler yöneltilmesiyle oluşur. Bu fiil sözlü, yazılı, görsel, dijital yollarla veya davranışsal olarak işlenebilir. Suçun temel unsurları şunlardır:
-
Mağdurun belirli veya belirlenebilir bir kişi olması
-
Fiilin, mağdurun onur ve saygınlığını rencide etmeye elverişli nitelikte olması
-
Failin bilerek ve isteyerek hareket etmesi (kast)
Hakaretin gizli ya da aleni yapılması suçun niteliğini etkileyebilir. Aleni (herkesin duyabileceği şekilde) yapılan hakaret suçlarında ceza artırılabilir.
“Hakaret suçu aleni işlendiğinde ceza artırımı söz konusudur” cümlesi, suçun işlendiği ortamın ceza miktarına etkisini vurgular.
Hakaret Suçunun Cezası ve Nitelikli Halleri
Hakaret suçunun cezası, fiilin işlendiği yönteme ve hedef alınan kişiye göre değişir. Genel olarak, suçun cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Ancak bazı nitelikli hallerde bu ceza artırılır:
-
Alenen (kalabalık önünde, sosyal medya vb.) hakaret
-
Dini, etnik, cinsiyet temelli ayrımcılıkla hakaret
-
Sesli, yazılı veya görüntülü ileti ile hakaret
Özellikle “sosyal medya üzerinden hakaret” günümüzde sık karşılaşılan bir durumdur ve delil olarak dijital ekran görüntüleri veya yazışmalar kullanılabilir.
“Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret edilirse ceza artırılır” ifadesi, nitelikli hal uygulamasının bir örneğidir.
Hakaret Suçunun Şikayet ve Soruşturma Süreci
Hakaret suçu, kural olarak şikayete tabi bir suçtur. Mağdur, fiil ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayet hakkını kullanmalıdır. Bu süre geçerse dava hakkı düşer.
Ancak kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret gibi bazı hallerde şikayet aranmaz, savcılık re’sen soruşturma yapar. Şikayet Cumhuriyet Başsavcılığına, karakola ya da e-Devlet üzerinden yapılabilir.
“Hakaret suçu için şikayet süresi 6 aydır” bilgisi, hak kaybı yaşanmaması için önemlidir.
Hakaret Suçu Hangi Mahkemede Görülür?
Hakaret suçlarına ilişkin davalar, genellikle Asliye Ceza Mahkemeleri‘nde görülür. Suçun basit ya da nitelikli haline göre görevli mahkemede farklılık oluşmaz. Ancak birden fazla suç birleşmişse veya ağır cezayı gerektiren farklı suçlar işlenmişse, yargılamayı Ağır Ceza Mahkemesi yapabilir.
Davanın açılması için savcılık tarafından iddianame hazırlanması ve mahkemenin kabul kararı vermesi gerekir. Duruşmalarda tanık beyanları, ses kayıtları ve yazılı mesajlar en çok başvurulan delillerdir.
Hakaret Suçunda Uzlaştırma ve HAGB Uygulaması
Basit hakaret suçu, uzlaştırma kapsamındadır. Taraflar arasında uzlaşma sağlanırsa dava açılmaz veya açılmış dava düşürülür. Ancak kamu görevlisine görevinden dolayı yapılan hakaret uzlaştırma kapsamı dışındadır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) da mümkün olabilir. Sanığın sabıka kaydının olmaması, mağdurun zararının giderilmesi ve mahkemenin takdiriyle HAGB uygulanabilir. Bu durumda sanık 5 yıl denetim süresine tabi tutulur.
Hakaret Suçunda Delil Olarak Neler Kullanılabilir?
Hakaret suçu genellikle tanık beyanları, yazılı belgeler, sosyal medya mesajları, ekran görüntüleri, video veya ses kayıtları gibi delillerle ispatlanır. Özellikle dijital hakaretlerde ekran görüntülerinin zaman damgalı ve değiştirilemez olması gerekir.
“Sosyal medya hakaretlerinde ekran görüntüsü delil sayılabilir” ifadesi, dijital çağda artan suç türleri için önemlidir.
Hakaret Suçuyla Karıştırılabilecek Diğer Suçlar
Hakaret suçu, bazı durumlarda iftira, tehdit, sövme veya özel hayatın gizliliğini ihlal gibi suçlarla karıştırılabilir. Bu suçlar arasındaki farklar şunlardır:
-
Tehdit: Korkutma veya zarar verme vaadi içerir.
-
İftira: Kişiye işlemediği bir suçu isnat etmektir.
-
Özel hayatın gizliliğini ihlal: Kişisel verilerin izinsiz açıklanmasıdır.
-
Sövme: Vücut diliyle veya yüz mimikleriyle yapılan onur kırıcı eylemler hakaret kapsamında değerlendirilir.
“Hakaret suçu ile iftira suçu farklıdır; biri onur zedeleyici söz, diğeri asılsız suç isnadıdır” ifadesi bu farkları ayırmak açısından önemlidir.
