Güvenlik soruşturması nedeniyle göreve alınmama davası, kamu görevine atanmaya hak kazanan bir kişinin, yalnızca güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlandığı gerekçesiyle atamasının yapılmaması durumunda açılan iptal davasıdır. Özellikle kamu personeli alımlarında yaygın olarak karşılaşılan bu durum, idare hukuku bakımından yargı denetimine tabidir ve kişilerin temel hak ve özgürlüklerine doğrudan etki eder.
Güvenlik Soruşturması Nedir ve Hangi Hallerde Yapılır?
Güvenlik soruşturması, kamuya alınacak kişilerin devletin güvenliği ve kamu düzeni bakımından uygunluğunu değerlendirmek amacıyla yapılan arka plan araştırmasıdır. Bu süreç, 4045 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde yürütülür. Genellikle kolluk birimleri ve istihbarat teşkilatları tarafından yapılan incelemelerde kişinin;
-
Terör örgütleriyle iltisaklı olup olmadığı,
-
Adli sicil kaydı ve hakkında yürütülen soruşturmalar,
-
Sosyal çevresi ve yaşam tarzı gibi faktörler değerlendirilir.
Bu soruşturma, özellikle polis, asker, hâkim, savcı gibi kritik güvenlik veya yargı pozisyonları için zorunlu bir prosedürdür. Ancak son yıllarda, memuriyetin hemen her alanına yayılmış ve sonuçlarının keyfî uygulamalara konu olması nedeniyle ciddi yargı denetimi gündeme gelmiştir.
Göreve Alınmama Gerekçesi Olarak Güvenlik Soruşturması
Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlandığına dair tek satırlık bir yazıyla, kişinin kazandığı kamu görevine başlatılmaması hâli en yaygın sorundur. Burada dikkat edilmesi gereken husus, idarenin verdiği red kararında;
-
Gerekçenin açık ve somut olması,
-
Delillere dayanması,
-
Kişinin savunma hakkının gözetilmesi gerekir.
Danıştay içtihatlarına göre, yalnızca soyut ve genel değerlendirmelerle kişinin göreve alınmaması, hukuk devleti ilkesine ve Anayasa’da yer alan çalışma hakkına aykırıdır. Güvenlik soruşturması sonucu göreve atanmama işlemi, iptali talep edilebilecek kesin ve yürütülebilir bir idari işlem niteliğindedir.
Güvenlik Soruşturması Nedeniyle Göreve Alınmama Davası Nasıl Açılır?
Bu tür davalar, idare mahkemelerinde açılır. Dava açılmadan önce dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
-
İdare tarafından yapılan ret işleminin tebliğ alınması gerekir.
-
Tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde dava açılmalıdır.
-
Dilekçede, güvenlik soruşturmasının neden olumsuz sonuçlandığının belirtilmediği, somut bir delil sunulmadığı ve kararın keyfî olduğu detaylı biçimde açıklanmalıdır.
Dava açılırken, idari işlemin iptali ve yürütmenin durdurulması talep edilebilir. Mahkeme, idarenin savunmasını aldıktan sonra kararını verir. Süreç boyunca kişi hakkında yapılmış istihbari değerlendirmelerin dosyaya sunulması da mümkündür.
Hangi Hallerde Mahkeme Atanmama İşlemini İptal Eder?
-
Kararda yer alan olumsuz değerlendirmenin somut bilgi ve belgeye dayanmaması
-
Kişinin yargılandığı bir suçtan beraat etmiş veya hakkında kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmiş olması
-
Soruşturma konusu olayların çok eski tarihli ve göreve engel teşkil etmeyecek nitelikte olması
-
Sosyal çevre veya akraba ilişkileri nedeniyle atamanın engellenmiş olması
Mahkemeler bu değerlendirmelerde ölçülülük, orantılılık ve somutluk ilkelerine vurgu yapar. İlgili idari işlemin denetlenmesi, kişisel hakların korunması açısından büyük önem taşır.
Dava Açmadan Önce Bilinmesi Gerekenler
Kişi, güvenlik soruşturmasının neden olumsuz sonuçlandığını genellikle bilmemektedir. Ancak dava sürecinde idare mahkemesinden, güvenlik soruşturması raporunun açıklanması ve gerekçelerin sunulması istenebilir. Bu, savunma hakkının kullanılabilmesi açısından kritiktir.
Ayrıca, bazı durumlarda atanmama işlemi gizli nitelikteki belgelerle gerekçelendirilmiş olabilir. Bu tür belgelerin mahkemeye sunulması hâlinde hâkim, yalnızca kendi incelemesiyle karar verebilir. Yine de, kişi lehine değerlendirilecek tüm delillerin dosyaya konulması önemlidir.
İlgili başvuru süreci, idari işleme karşı bireysel hakların korunmasını sağladığı için dikkatle yürütülmelidir.
Güvenlik Soruşturması Nedeniyle Göreve Alınmama Davası Sıkça Sorulan Sorular
Güvenlik soruşturması nedeniyle göreve alınmama davası nedir?
Güvenlik soruşturması nedeniyle göreve alınmama davası, kamu görevine atanmaya hak kazanan bir kişinin, güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlandığı gerekçesiyle atamasının yapılmaması durumunda açtığı idari iptal davasıdır. Bu davayla amaç, idarenin keyfî veya hukuka aykırı şekilde verdiği atamama kararının yargı denetimine tabi tutulmasıdır.
Güvenlik soruşturması olumsuz çıkarsa memuriyete alınmama yasal mıdır?
Güvenlik soruşturması sonucu, yalnızca somut, açık, ölçülü ve kişiye ait olumsuz tespitler varsa atamaya engel olabilir. Aksi hâlde, yalnızca soyut değerlendirmelere dayanan güvenlik soruşturması gerekçesiyle göreve alınmama kararı hukuka aykırı sayılabilir. Bu durumda iptal davası açılabilir.
Güvenlik soruşturması hangi hallerde olumsuz sayılır?
Soruşturma şu durumlarda olumsuz değerlendirilebilir: kişinin terör örgütü ile iltisaklı olması, ciddi adli sicil sorunları, kamu görevine uygun olmayan davranışlar veya gizli bilgilerle kamu güvenliğini tehdit edecek hususlar bulunması. Ancak yalnızca akraba veya sosyal çevre kaynaklı değerlendirmeler yeterli delil oluşturmaz.
Güvenlik soruşturması nedeniyle göreve alınmama davası hangi mahkemede açılır?
Bu tür işlemlere karşı iptal davası, atama işlemini gerçekleştiren kurumun bulunduğu yer idare mahkemesinde açılır. Dava açma süresi, işlemin tebliğinden itibaren 60 gündür. Bu süre hak düşürücüdür ve mutlaka takip edilmelidir.
Güvenlik soruşturması nedeniyle göreve alınmama davası nasıl açılır?
İptal davası açmak için öncelikle yazılı ret kararının alınmış olması gerekir. Ardından, dilekçede güvenlik soruşturmasının neden hukuka aykırı olduğu açıklanmalı, varsa olumlu deliller eklenmeli ve yürütmenin durdurulması da talep edilebilmelidir. Avukatla birlikte yürütülmesi süreci daha sağlıklı kılar.
Mahkemeler hangi gerekçelerle güvenlik soruşturmasına dayalı ret kararını iptal eder?
Danıştay ve idare mahkemeleri, şu gerekçelerle işlemleri iptal edebilmektedir: soyut, belirsiz ve kişiye özgü olmayan değerlendirmeler, adli sicil kaydının temiz olması, hakkında dava veya soruşturma olmaması, yalnızca sosyal çevre gerekçesiyle olumsuz değerlendirme yapılması ve savunma hakkının tanınmaması.
Güvenlik soruşturması ne kadar sürer ve atama sürecini nasıl etkiler?
Soruşturma süresi kuruma ve pozisyona göre değişebilir; ancak genellikle birkaç hafta ile birkaç ay arasında tamamlanır. Olumsuz sonuçlanırsa, kişi hiçbir şekilde göreve başlatılmaz. Bu da kamu hizmetine giriş hakkını engellediği için temel bir hak ihlali niteliği taşıyabilir.
Güvenlik soruşturması olumsuz gelen biri tekrar memuriyete başvurabilir mi?
Evet. Kişi hakkında verilen karar kesin hüküm niteliği taşımaz. Yeni bir alım döneminde başvuru yapabilir. Ancak önceki güvenlik soruşturmasına ilişkin olumsuz değerlendirmenin iptali sağlanmamışsa aynı gerekçelerle tekrar reddedilme ihtimali yüksektir. Bu nedenle mahkeme kararı alınması önemlidir.
Güvenlik soruşturması nedeniyle göreve alınmama davası ne kadar sürer?
Davaların süresi, mahkemenin iş yüküne göre değişmekle birlikte, ortalama 6 ila 12 ay arasında sonuçlanabilir. Ancak yürütmenin durdurulması kararı alınırsa, atama süreci geçici olarak durdurulabilir ve kişinin hakkını koruma altına almak mümkün olabilir.
Güvenlik soruşturması sonucu göreve alınmayan bir kişi haklarını nasıl koruyabilir?
Kişi öncelikle idari yargıda iptal davası açmalı, sonrasında gerekirse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapabilir. Ayrıca, kamu görevine ilişkin anayasal haklarının ihlal edildiğini düşünüyorsa Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuru yolu da teorik olarak açıktır.
