Güveni kötüye kullanma suçu, bir kişinin kendisine emanet edilen mal veya değeri, sahibinin iradesine aykırı biçimde tasarruf ederek zarara yol açması durumunda oluşan bir suç tipidir. Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen bu suç, malvarlığına karşı işlenen suçlar arasında yer alır ve mağdurun güveninin suiistimal edilmesi esasına dayanır.
Güveni Kötüye Kullanma Suçunun Tanımı ve Unsurları
Türk Ceza Kanunu’nun 155. maddesi, güveni kötüye kullanma suçunu açık bir şekilde tanımlar. Suçun oluşabilmesi için bazı temel unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
-
Failin suça konu malı, başkasının rızasıyla teslim alması gerekir. Bu mal, taşınır ya da taşınmaz olabilir.
-
Malın belli bir amaç için teslim edilmiş olması şarttır. Örneğin saklama, koruma, işletme gibi özel bir amaç söz konusu olmalıdır.
-
Fail, bu güven ilişkisine aykırı hareket ederek mal üzerinde kendisine aitmiş gibi tasarrufta bulunmalıdır.
-
Eylem neticesinde mağdurun zarara uğraması gerekir. Zarar doğmamışsa suç oluşmaz.
Bu yönleriyle güveni kötüye kullanma suçu, klasik hırsızlık suçundan ayrılır. Burada başlangıçta malın rızayla teslim edilmiş olması, suça özgü temel farktır.
Güveni Kötüye Kullanma Suçunun Cezası
Türk Ceza Kanunu’na göre güveni kötüye kullanma suçunun cezası, 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezasıdır. Ancak suçun bazı nitelikli halleri cezanın artırılmasına sebep olur. Bunlar arasında:
-
Suçun meslek, kamu görevi veya tacir sıfatı kullanılarak işlenmesi
-
Hukuki bir ilişkiden doğan güvenin kötüye kullanılması
-
Malın değerinin yüksek olması
gibi durumlar yer alır. Bu gibi hallerde verilecek ceza 1 yıldan 7 yıla kadar hapis ve adli para cezası şeklinde artırılabilir.
Güveni Kötüye Kullanma Suçunda Şikayet ve Dava Süreci
Güveni kötüye kullanma suçu, şikayete bağlı suçlardan biridir. Mağdur, suçtan haberdar olduktan sonra 6 ay içinde şikayet hakkını kullanmalıdır. Aksi takdirde dava hakkı düşer.
Dava süreci, mağdurun şikayeti üzerine başlatılır ve yetkili mahkeme asliye ceza mahkemesidir. Mağdur, dava sürecinde zararının tazmin edilmesini de talep edebilir. Bu talepler, ceza davasıyla birlikte görülebileceği gibi ayrıca hukuk davası olarak da ileri sürülebilir.
Güveni Kötüye Kullanma ile Diğer Suçlar Arasındaki Farklar
Bu suç tipi çoğu zaman hırsızlık, dolandırıcılık veya zimmet suçu ile karıştırılabilir. Ancak her biri farklı unsurlar içerir:
-
Hırsızlıkta mal, sahibinin rızası olmadan alınır.
-
Dolandırıcılıkta hileli davranışlarla malın devri sağlanır.
-
Zimmet ise kamu görevlisinin, görevi gereği elinde bulundurduğu malı kendisine mal etmesidir.
Güveni kötüye kullanma suçunun en temel farkı, malın tesliminin rıza ile gerçekleşmiş olması ve güven ilişkisinin kötüye kullanılmasıdır.
Hangi Durumlar Güveni Kötüye Kullanma Sayılmaz?
Her güvenin ihlali ceza gerektirmez. Suçun oluşabilmesi için failin, malı kendisine aitmiş gibi kullanması gerekir. Örneğin:
-
Teslim alınan malın kaybedilmesi veya zarar görmesi, kasten bir eylem yoksa suç oluşturmaz.
-
Basit borç ilişkileri, sözleşmeye aykırılık hallerinde, uyuşmazlık hukuki nitelik taşıyorsa güveni kötüye kullanma suçu oluşmaz.
Bu ayrım, ceza hukuku ile özel hukuk arasında çizilen sınırı gösterir.
Sıkça Karşılaşılan Örnekler ve Uygulama
Uygulamada bu suç genellikle şu şekillerde karşımıza çıkar:
-
Bir arkadaşına emanet edilen aracın, satılması veya kullanılmaması gereken yerde kullanılması
-
İşyerinde çalışan personelin, şirkete ait ürünleri zimmetine geçirmesi
-
Emanet olarak alınan paranın başka bir amaçla harcanması
Bu gibi olaylarda mahkemeler, her somut olayın kendi şartları içinde değerlendirme yapar. Güveni kötüye kullanma suçu şikayet süresine ve teslimin amacına dikkat edilerek değerlendirilmelidir.
