Görevi kötüye kullanma suçu, kamu görevlilerinin yetki ve sorumluluklarını kanuna aykırı biçimde kullanarak bireylere zarar vermeleri ya da haksız menfaat sağlamaları durumunda oluşur. Bu suç, kamu görevinin güvenilirliğini korumayı ve kamu hizmetlerinin hukuk kurallarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamayı amaçlar. Görevi kötüye kullanan bir memur, hem cezai hem de idari yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir.
Görevi Kötüye Kullanma Suçu Nedir?
Türk Ceza Kanunu’nun 257. maddesinde düzenlenen görevi kötüye kullanma suçu, kamu görevlisinin görevini kanuna aykırı biçimde ifa etmesi ya da ihmaliyle kişilere zarar vermesi halinde oluşur. Bu suçun temel amacı, kamu hizmetinin hukuk devleti ilkelerine uygun yürütülmesini sağlamaktır.
Kanunda bu suç iki şekilde tanımlanmıştır:
-
Görevin gereklerine aykırı hareket etmek,
-
Görevin gereklerini ihmal etmek veya geciktirmek.
Her iki durumda da suçun oluşabilmesi için kamu görevlisinin görevi ile ilgili bir yükümlülüğü ihlal etmesi ve bu nedenle kişilerin mağdur edilmesi ya da kamunun zarar görmesi gerekir.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunun Şartları Nelerdir?
Bu suçun oluşabilmesi için bazı unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
-
Failin kamu görevlisi olması: Suç yalnızca kamu görevlisi sıfatını taşıyan kişiler tarafından işlenebilir.
-
Görevle bağlantılı eylem: Kamu görevlisinin eylemi, göreviyle doğrudan ilişkili olmalıdır.
-
Kanuna aykırılık: Görev ifasında ihmal ya da açık bir hukuka aykırılık bulunmalıdır.
-
Zarar unsuru: Kişilere haksız bir zarar verilmiş ya da haksız menfaat sağlanmış olmalıdır.
Görev ihmali, örneğin bir polis memurunun şikayet üzerine işlem yapmaması ya da bir memurun süresi içinde karar vermemesi şeklinde ortaya çıkabilir. Görev kötüye kullanılarak kişisel menfaat sağlanması ise doğrudan cezai sorumluluk doğurur.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunun Cezası Nedir?
TCK m. 257’ye göre görevi kötüye kullanma suçunun cezası, eylemin ağırlığına göre farklılık gösterir:
-
Görevin gereklerine aykırı hareket eden kamu görevlisine 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilir.
-
Görevin ihmal edilmesi veya geciktirilmesi hâlinde ise ceza 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezasıdır.
-
Eğer bu fiiller kişilere haksız bir menfaat sağlamak amacıyla işlenmişse ceza daha da artabilir.
Bazı hâllerde mahkeme, failin memuriyet görevine son verilmesini de gündeme getirebilir. Bu nedenle suçun yalnızca ceza hukuku değil, idari disiplin hukuku yönünden de ciddi sonuçları olur.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunda Görevli Mahkeme Hangisidir?
Bu suçun yargılaması, failin unvanına ve işlenen fiilin niteliğine göre değişiklik gösterebilir:
-
Genel olarak asliye ceza mahkemesi görevlidir.
-
Ancak eğer fail yüksek dereceli bir kamu görevlisiyse ya da suç görev sırasında önemli bir yetki kullanılarak işlenmişse, ağır ceza mahkemesi de yetkili olabilir.
Ayrıca, bazı kamu görevlileri için yargılama öncesinde izin prosedürü gerekir. Özellikle belediye başkanları, kaymakamlar veya bakanlık mensupları için soruşturma açılmadan önce idari mercilerden izin alınması gerekebilir.
Görevi Kötüye Kullanma Suçuna Hangi Eylemler Örnek Olabilir?
Uygulamada sıkça karşılaşılan bazı örnekler şunlardır:
-
Polis memurunun suç duyurusuna rağmen işlem yapmaması,
-
Belediye çalışanının imar ruhsatını bilerek geciktirmesi,
-
Vergi memurunun denetimdeki bir işletmeden menfaat karşılığı eksik tutanak düzenlemesi,
-
Müdürün bir personelin tayin işlemini keyfi sebeplerle engellemesi.
Bu tür eylemler, doğrudan kamu hizmetinin gecikmesine ya da vatandaşın mağduriyetine neden olduğu için görevi kötüye kullanma kapsamında değerlendirilir.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunda Şikâyet Gerekir mi?
Hayır. Görevi kötüye kullanma suçu, şikâyete tabi değildir. Bu nedenle herhangi bir mağdurun şikâyeti olmasa bile savcılık, olaydan haberdar olduğu takdirde resen soruşturma başlatabilir. Ancak mağdur olan kişilerin suç duyurusunda bulunmaları sürecin hızlanmasını sağlayabilir.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunda Zaman Aşımı Süresi Ne Kadardır?
Bu suçta dava zamanaşımı süresi genel hükümler çerçevesinde 8 yıldır. Bu süre, suçun işlendiği tarihten itibaren başlar. Ancak suçun işlendiğinin sonradan anlaşılması hâlinde, zamanaşımı başlangıcı fiilin öğrenildiği tarihe göre değişebilir.
Disiplin Suçları ile Görevi Kötüye Kullanma Suçu Arasındaki Fark Nedir?
Görevi kötüye kullanma suçu, ceza hukuku kapsamında yargılanan bir suç tipidir. Buna karşılık disiplin suçları, kamu görevlilerinin kurum içi kurallara aykırı hareket etmeleri durumunda uygulanan idari yaptırımlardır. Ancak bazı hâllerde aynı eylem hem ceza hukuku hem de disiplin hukuku açısından değerlendirilerek iki ayrı süreç işletilebilir.
Görevi Kötüye Kullanma Suçu Sıkça Sorulan Sorular
Görevi kötüye kullanma suçu nedir?
Görevi kötüye kullanma suçu, kamu görevlisinin görevini kasten ve hukuka aykırı şekilde yapması, ihmal etmesi ya da geciktirmesi sonucu bir kişinin mağduriyetine veya kamu zararına yol açması hâlinde oluşur. Türk Ceza Kanunu’nun 257. maddesinde düzenlenmiştir.
Görevi kötüye kullanma suçunun unsurları nelerdir?
Bu suçun oluşabilmesi için üç temel unsurun bir arada bulunması gerekir:
-
Failin kamu görevlisi olması
-
Görevle ilgili hukuka aykırı bir eylemde bulunması ya da görevi ihmal etmesi
-
Bu fiil sonucunda bir zararın doğması veya kişiye haksız bir menfaat sağlanması
Görevi kötüye kullanma suçunun cezası nedir?
Görevi kötüye kullanma suçunun cezası, eylemin niteliğine göre değişir. Görevin gereklerine aykırı davranan kamu görevlisi 6 aydan 2 yıla kadar, görevini ihmal eden kamu görevlisi ise 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Görevi kötüye kullanma suçu hangi mahkemede görülür?
Görevi kötüye kullanma suçuna ilişkin davalar, suçun temel hâlinde asliye ceza mahkemesi tarafından görülür. Ancak failin konumu ya da suça konu eylemin ağırlığına göre görevli mahkeme değişebilir.
Görevi kötüye kullanma suçu için şikâyet gerekir mi?
Hayır. Görevi kötüye kullanma suçu şikâyete tabi değildir. Bu nedenle savcılık, olaydan haberdar olduğu anda resen soruşturma başlatabilir. Mağdurun şikâyeti süreci hızlandırabilir ama zorunlu değildir.
Hangi eylemler görevi kötüye kullanma suçu sayılır?
Bir memurun kasıtlı olarak ruhsat başvurusunu geciktirmesi, şikâyet dilekçesine işlem yapmaması, kişisel menfaat karşılığı görevini kötüye kullanması ya da hukuka aykırı emirler vermesi bu suça örnektir.
Görevi kötüye kullanma suçunun zamanaşımı süresi ne kadardır?
Türk Ceza Kanunu’na göre görevi kötüye kullanma suçu için 8 yıllık dava zamanaşımı süresi uygulanır. Bu süre, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Aynı fiil hem görevi kötüye kullanma hem de disiplin suçu olabilir mi?
Evet. Bir kamu görevlisinin hukuka aykırı eylemi hem ceza hukuku kapsamında görevi kötüye kullanma suçu, hem de idari hukuk kapsamında disiplin suçu teşkil edebilir. Bu durumda ceza davası ile disiplin soruşturması ayrı yürütülür.
Görevi kötüye kullanma suçu ile rüşvet suçu arasındaki fark nedir?
Rüşvet suçunda kamu görevlisi doğrudan bir menfaat karşılığında görevini kötüye kullanırken, görevi kötüye kullanma suçunda menfaat unsuru zorunlu değildir. Görev ihlali zarara veya mağduriyete neden olmuşsa suç oluşur.
