Gönüllü geri dönüş işlemlerine karşı dava, yabancıların kendi rızalarıyla ülkelerine döndükleri iddiasına dayalı işlemlere karşı, bu rızanın geçerliliği konusunda hukuki denetim talep ettikleri davalardır. Gönüllülüğün baskı altında alındığı veya yanlış bilgilendirme ile sağlandığı durumlarda, ilgili işlemin iptali için yargı yoluna başvurulması mümkündür. Bu davalar, özellikle sınır dışı tehdidi altındaki kişilerin özgür iradelerinin korunması açısından büyük önem taşır.
Gönüllü Geri Dönüş Nedir ve Hangi Şartlarda Uygulanır?
Gönüllü geri dönüş, yabancının Türkiye’de kalış hakkını sona erdirerek kendi isteğiyle ülkesine dönmeyi kabul etmesidir. Bu süreçte kişinin özgür iradesiyle karar vermesi, yeterli bilgiye sahip olması ve herhangi bir zorlama altında bulunmaması gerekir.
Ancak uygulamada, gönüllülük adı altında bazı kişilerin rızalarının gerçekten olup olmadığı tartışmalı olabilmektedir. Özellikle geri gönderme merkezinde tutulan kişilere baskı yoluyla belge imzalatılması, gönüllü geri dönüş sürecini hukuka aykırı hale getirebilir. Bu tür işlemler daha sonra hukuka aykırı sınır dışı uygulamaları haline gelebilir.
Gönüllü Geri Dönüş Belgelerinin Hukuki Niteliği
Geri dönüş işlemi için çoğu zaman kişiden imzalı bir “gönüllü dönüş formu” alınır. Bu belge, kişinin kendi rızasıyla ülkeden ayrılmayı kabul ettiğini gösterir. Ancak bu belgenin hukuki geçerliliği şu şartlara bağlıdır:
-
Belgenin kişinin dilinde veya anlayabileceği bir dilde düzenlenmiş olması,
-
İmzalama sırasında tercüman bulundurulmuş olması,
-
İmzanın baskı, tehdit veya aldatma yoluyla alınmamış olması,
-
Kişiye bu sürecin sonuçlarının açıkça anlatılmış olması.
Eğer bu şartlardan biri eksikse, gönüllü geri dönüş belgesinin geçerliliği ciddi şekilde tartışmalı hale gelir ve dava konusu yapılabilir.
Gönüllü Geri Dönüş İşlemlerine Karşı Hangi Davalar Açılabilir?
Gönüllü geri dönüş işlemi, fiilen bir sınır dışı uygulamasıyla sonuçlanıyorsa ve bu işlemde rıza iradesi sakatlanmışsa, bu işleme karşı idari yargıda dava açılabilir. Açılabilecek dava türleri şunlardır:
-
İdare mahkemesinde iptal davası: Kişinin rızasının geçersiz olduğu, işlemin zorla yapıldığı iddiasıyla açılır.
-
Sulh ceza hâkimliğine başvuru: Eğer kişi idari gözetim altındaysa ve burada baskı altında gönüllü dönüş belgesi imzalatılmışsa, özgürlük kısıtlamasına karşı da başvuru yapılabilir.
-
Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru: Kişi, kötü muamele gördüğünü, iradesinin yok sayıldığını iddia ederek temel haklarının ihlal edildiğini ileri sürebilir.
Bu davalarda genellikle belge imzalanma koşulları, çevresel baskılar ve kişinin psikolojik durumu değerlendirme konusu olur.
Gönüllü Geri Dönüş İşlemlerinin İptali Nasıl Talep Edilir?
İptal davası açmak isteyen kişi veya vekili, işlemin hukuka aykırı olduğunu belirterek 60 gün içinde idare mahkemesine başvurmalıdır. Dava dilekçesinde:
-
İşlem tarihinin ve belgenin nasıl imzalatıldığının,
-
Gönüllü olmadığını gösteren somut olayların,
-
Zorlamaya veya yanıltmaya dair delillerin
detaylı şekilde açıklanması gerekir. Mahkeme, belgelerin içeriği ve işlem koşullarına göre gönüllü geri dönüşün geçerli olup olmadığını değerlendirir.
Gönüllü Geri Dönüş İşleminde Avukat ve Tercüman Desteği Zorunlu mudur?
Gönüllü geri dönüş sürecinde kişiye avukatla görüşme ve tercüman desteği sunulması temel bir haktır. Bu haklar şu nedenlerle önemlidir:
-
Kişinin neyi imzaladığını anlaması gerekir.
-
Hukuki sonuçlar konusunda bilgilendirilmesi zorunludur.
-
Rızanın özgür iradeyle verilip verilmediğinin güvencesi ancak bu yollarla sağlanabilir.
Yabancının hukuki yardım alma hakkı, bu sürecin en önemli güvencelerinden biridir ve ihlali halinde işlemin iptali istenebilir.
Hangi Durumlarda Gönüllü Geri Dönüş Geçersiz Sayılır?
Aşağıdaki durumlar gönüllü geri dönüş işleminin hukuken geçersiz sayılmasına neden olabilir:
-
Kişinin korku, tehdit veya baskı altında imza atması,
-
Anlamadığı bir dilde belge imzalaması,
-
Uluslararası koruma başvurusunun sürüyor olması,
-
İşlemin zorla sınır dışı uygulamasına dönüşmesi.
Bu gibi durumlarda mahkemeler işlemin gönüllü değil, zorunlu ve hukuka aykırı olduğuna hükmedebilir.
Gönüllü Geri Dönüş Sonrası Türkiye’ye Giriş Yasaklanabilir mi?
Eğer kişi gerçek anlamda gönüllü dönüş yapmışsa, Türkiye’ye yeniden girişte herhangi bir yasak söz konusu olmayabilir. Ancak işlemde hukuka aykırılık varsa ve bu işlem sınır dışı gibi değerlendirilmişse, geri giriş yasağı uygulanabilir. Bu nedenle işlem öncesinde yasal çerçevenin tam anlaşılması önemlidir.
Gönüllü Geri Dönüş İşlemlerine Karşı Dava Sıkça Sorulan Sorular
Gönüllü geri dönüş işlemi nedir?
Gönüllü geri dönüş işlemi, yabancının Türkiye’deki yasal kalış süresini sona erdirerek kendi isteğiyle ülkesine dönmeyi kabul ettiği idari bir işlemdir. Bu sürecin geçerli sayılabilmesi için yabancının baskı altında olmadan, bilgilendirilmiş ve özgür iradesiyle karar vermesi gerekir.
Gönüllü geri dönüş işlemlerine karşı dava nedir?
Gönüllü geri dönüş işlemlerine karşı dava, kişinin bu işleme gerçek rızası olmadan dâhil edildiğini iddia ederek işlemin iptalini talep ettiği hukuki başvurudur. Bu dava, geri gönderme işleminin gönüllülük ilkesine aykırı yapıldığını ortaya koymayı amaçlar.
Gönüllü geri dönüş formu nedir ve nasıl düzenlenir?
Gönüllü geri dönüş formu, yabancının ülkesine dönmeyi kabul ettiğini belgeleyen yazılı bir belgedir. Bu formun hukuken geçerli olması için kişinin anlayabileceği dilde hazırlanmış olması, tercüman eşliğinde imzalatılması ve imzalama sırasında hiçbir baskı altında bulunmaması gerekir.
Gönüllü geri dönüş işlemi hangi şartlarda geçersiz sayılır?
Aşağıdaki durumlarda gönüllü geri dönüş işlemi geçersiz sayılabilir:
-
Kişinin anlamadığı bir dilde belge imzalaması
-
İmzanın tehdit, zorlama veya yanıltma ile alınması
-
Tercüman veya avukat desteği sağlanmadan işlem yapılması
-
Uluslararası koruma başvurusunun henüz sonuçlanmamış olması
Bu şartların ihlali, işlemin gönüllü değil zorunlu bir sınır dışı uygulaması olduğunu gösterir.
Gönüllü geri dönüş işlemlerine karşı dava hangi mahkemede açılır?
Bu işleme karşı dava, ilgili idari makamın bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde açılır. Davada, işlemin gönüllülük ilkesine aykırı biçimde yapıldığı ve kişinin rızasının geçerli olmadığı ileri sürülür.
Gönüllü geri dönüş işlemlerine karşı dava süresi ne kadardır?
İlgili işlemin tebliğinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açılması gerekir. Süresi içinde açılmayan davalarda hak kaybı yaşanabilir.
Gönüllü geri dönüş işlemlerinde avukat ve tercüman zorunlu mudur?
Evet. Hukuka uygun bir gönüllü dönüş işlemi yapılabilmesi için kişiye hukuki yardım alma hakkı sağlanmalı, anlamadığı bir dilde belge imzalatılmamalı ve tercüman desteği sağlanmalıdır. Aksi hâlde işlem geçersiz sayılabilir.
Gönüllü geri dönüş işlemi sonrası Türkiye’ye giriş yasağı konulur mu?
Gerçekten gönüllü yapılan dönüşlerde genellikle giriş yasağı uygulanmaz. Ancak kişi aslında zorla gönderilmişse ve işlem sınır dışı olarak değerlendirilirse, Türkiye’ye yeniden giriş yasağı konulması mümkündür.
