Geçit hakkının kaldırılması davası, bir taşınmaz lehine tesis edilmiş olan geçit hakkının artık gerekli olmaması ya da hakkın kötüye kullanılması gibi sebeplerle sona erdirilmesini talep etmek amacıyla açılan hukuki bir dava türüdür. Bu dava, hem geçit hakkı sahibi taşınmaz maliklerini hem de yükümlü taşınmaz maliklerini doğrudan etkileyen önemli sonuçlar doğurur. Özellikle geçit ihtiyacının ortadan kalktığı hallerde, hakkın devam etmesi malikin mülkiyet hakkını gereksiz yere kısıtlayabilir.
Geçit Hakkı Nedir?
Geçit hakkı, Medeni Kanun’a göre bir taşınmazın yol bağlantısı olmaması veya yeterli derecede yararlanamaması durumunda, komşu taşınmazlar üzerinden geçiş sağlanabilmesi için verilen irtifak hakkıdır. Bu hak sayesinde taşınmaz sahibi, başka bir taşınmazdan geçerek ana yola ulaşım sağlayabilir. Geçit hakkı kurulurken yükümlü taşınmaz malikinin rızası aranabileceği gibi, zorunlu hallerde mahkeme kararıyla da geçit hakkı tesis edilebilir.
Geçit Hakkının Kaldırılma Sebepleri
Geçit hakkının kaldırılması ancak belirli şartların oluşması halinde mümkündür. Bu sebepler genellikle şu şekildedir:
-
İhtiyacın Ortadan Kalkması: Eğer lehine geçit hakkı kurulmuş taşınmaz artık kamu yoluna doğrudan bağlanabiliyorsa ya da başka bir şekilde geçiş imkânı sağlanmışsa, geçit hakkı gereksiz hale gelir.
-
Kötüye Kullanım: Geçit hakkı, sadece geçiş amacıyla kullanılmalıdır. Ticari faaliyet veya taşınmazın amacına aykırı şekilde yoğun kullanım gibi durumlar, kötüye kullanım olarak değerlendirilip kaldırma sebebi sayılabilir.
-
Taşınmazın Nitelik Değişikliği: Lehine geçit hakkı tanınan taşınmaz artık tarımsal faaliyet için kullanılmıyor ve ihtiyacı kalmamışsa, bu da kaldırma sebebi olabilir.
-
Anlaşmayla Kaldırma: Taraflar karşılıklı anlaşarak geçit hakkının sona ermesini kararlaştırabilir ve bu durum resmi senetle tapu kütüğüne işlenirse hak sona erer.
Geçit Hakkının Kaldırılması Davası Nasıl Açılır?
Geçit hakkının kaldırılması için dava açmak isteyen kişi, bazı adımları izlemek zorundadır. Dava süreci aşağıdaki şekilde işler:
-
Ön İnceleme ve Tespit: Hakkın kaldırılması için geçerli bir sebep olup olmadığının belirlenmesi gerekir. Bu tespit çoğunlukla teknik bir inceleme (örneğin harita ve imar durumu analizi) ile yapılır.
-
Yetkili Mahkeme: Geçit hakkının kaldırılması davası, taşınmazın bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesi‘nde açılır. Bu mahkeme, hem irtifak hakkının koşullarını hem de kaldırılma gerekçesini değerlendirir.
-
Delillerin Sunulması: Geçit ihtiyacının ortadan kalktığını ya da hakkın kötüye kullanıldığını gösteren belgeler (belediye yazıları, tapu kayıtları, fotoğraflar, bilirkişi raporu) sunulmalıdır.
-
Mahkeme Kararı ve Tapu İşlemi: Mahkeme geçit hakkının kaldırılmasına karar verirse, bu karar tapu siciline tescil edilir ve irtifak hakkı sona erdirilir.
Dava Açma Şartları ve Taraflar
-
Dava Açabilecek Kişiler: Yükümlü taşınmazın malik(ler)i, yani geçit hakkı kullanılan taşınmazın sahibi bu davayı açabilir. Lehine hak tanınan malik dava açamaz, çünkü dava hakkı kaldırma yönündedir.
-
Zamanaşımı: Geçit hakkının kaldırılması davasında belirli bir zamanaşımı süresi yoktur. Ancak hakkın kötüye kullanımına dayalı taleplerde, bu eylemlerin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl içinde dava açılması önerilir.
-
Zorunlu Arabuluculuk: Bu tür taşınmaz haklarına ilişkin davalarda arabuluculuk zorunlu değildir.
Dava Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
-
Dava öncesinde geçit ihtiyacının gerçekten ortadan kalkıp kalkmadığı uzman görüşü ile tespit edilmelidir.
-
Dava yalnızca tapuda resmi olarak kayıtlı geçit hakları için açılabilir; fiili kullanım varsa, öncelikle bu kullanımın hukuki bir hak olup olmadığı tespit edilmelidir.
-
Geçit hakkının kaldırılması sadece taşınmaz sahiplerini değil, kullanımına dayalı başka menfaat sahiplerini de etkileyebilir; bu nedenle kapsamlı bir değerlendirme yapılmalıdır.
Geçit Hakkının Kaldırılması Davası Sıkça Sorulan Sorular
Geçit hakkının kaldırılması davası nedir?
Geçit hakkının kaldırılması davası, bir taşınmaz lehine kurulmuş olan geçit hakkının artık gerekli olmaması, hakkın kötüye kullanılması ya da taşınmazın niteliğinin değişmesi gibi sebeplerle sona erdirilmesi amacıyla açılan bir dava türüdür.
Geçit hakkı hangi durumlarda kaldırılabilir?
Geçit hakkı şu hallerde kaldırılabilir:
-
Lehine geçit hakkı kurulan taşınmaz artık kamu yoluna ulaşabiliyorsa,
-
Geçit hakkı amacının dışında yoğun şekilde kullanılıyorsa,
-
Taraflar karşılıklı olarak geçit hakkını sona erdirmeyi kararlaştırmışsa,
-
Lehine hak kurulan taşınmaz artık kullanım dışı kalmışsa.
Bu durumlar mahkeme kararıyla tespit edilir.
Geçit hakkının kaldırılması davası hangi mahkemede açılır?
Geçit hakkının kaldırılması davası, taşınmazın bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesi‘nde açılır. Dava sadece geçit hakkından etkilenen taşınmazların bulunduğu yerde görülebilir.
Geçit hakkı kendiliğinden sona erer mi?
Hayır. Geçit hakkının kendiliğinden sona ermesi söz konusu değildir. Taraflar aralarında anlaşıp resmi senetle tapu müdürlüğüne başvurarak kaldırabilirler. Anlaşma sağlanamıyorsa, mahkemeye başvurmak gerekir.
Geçit hakkının kötüye kullanılması ne demektir?
Geçit hakkı sadece geçiş amacıyla kullanılmalıdır. Eğer taşınmaz sahibi bu hakkı ticari mal taşımacılığı, araç parkı veya yoğun taşıma faaliyetleri gibi amaçlarla kullanıyorsa bu durum kötüye kullanma sayılır ve kaldırma gerekçesi olabilir.
Dava açmak için geçerli belgeler nelerdir?
Mahkemeye başvurmadan önce elde edilmesi gereken belgeler şunlardır:
-
Tapu kayıtları ve geçit hakkına dair resmi senetler,
-
Belediye veya kadastrodan alınacak yol durumu ve parsel bilgileri,
-
Gerekirse bilirkişi raporları, hava fotoğrafları, keşif talepleri.
Geçit hakkının kaldırılması davasını kim açabilir?
Dava, geçit hakkının kurulduğu yükümlü taşınmazın maliki tarafından açılır. Lehine geçit hakkı tesis edilen taşınmazın sahibi bu davayı açamaz; çünkü hakkın iptali aleyhine sonuç doğurur.
Geçit hakkının kaldırılması davası ne kadar sürer?
Davanın süresi, delil durumu ve keşif ihtiyacına göre değişmekle birlikte ortalama 6 ila 18 ay arasında sonuçlanabilir. Bilirkişi incelemesi ve keşif yapılması, süreci uzatabilir.
Geçit hakkının kaldırılması için arabuluculuk şart mı?
Hayır. Geçit hakkının kaldırılması davası için arabuluculuk zorunluluğu bulunmamaktadır. Doğrudan mahkemeye başvuru yapılabilir.
