Geçit hakkı kurulması davası, taşınmaz maliki olan kişinin, kamu yoluna çıkışı olmayan veya mevcut yolun yetersiz olduğu hallerde, komşu taşınmaz üzerinden geçiş talep etmesini konu alan hukuki bir süreçtir. Bu dava, Medeni Kanun’un 747. maddesi uyarınca düzenlenmiş olup, taşınmazın ekonomik değerinin korunması ve malikinin mülkiyet hakkını kullanabilmesi amacıyla önemli bir koruma mekanizmasıdır.
Geçit hakkı kurulması için gerekli şartlar, dava açma usulü, yetkili mahkeme ve uygulamada dikkat edilmesi gereken noktalar, bu yazıda detaylı şekilde ele alınmaktadır.
Geçit Hakkı Nedir?
Geçit hakkı, bir taşınmaz malikinin, kamu yoluna çıkışı olmayan veya yolun taşınmazdan yararlanmaya elverişli şekilde kullanılmasını engellediği hallerde, komşu taşınmazdan geçerek yol bağlantısı kurma hakkıdır. Bu hak, zorunluluk halinde mahkeme kararıyla kurulabilir ve tapu siciline şerh verilir.
Geçit hakkı kişisel değil, taşınmaz lehine kurulan bir irtifak hakkıdır. Yani bu hak taşınmazla birlikte el değiştirir ve devredilebilir. Ancak geçit hakkı, malikin keyfi talebiyle değil, zorunluluk durumunda tanınır.
Geçit Hakkı Kurulmasının Şartları Nelerdir?
Bir taşınmaz için geçit hakkı kurulabilmesi için belirli hukuki ve fiili şartların bir arada bulunması gerekir:
-
Taşınmazın Kamu Yoluna Çıkışı Olmamalı veya Yetersiz Olmalı: Mevcut yol, taşınmazdan yararlanmayı ciddi şekilde zorlaştırıyorsa geçit hakkı gündeme gelir.
-
Zorunluluk Halinin Bulunması: Taşınmazın ekonomik yönden kullanılabilirliğinin ciddi şekilde kısıtlandığı ispatlanmalıdır.
-
Geçit Hakkı Talep Edilen Yolun En Az Zararla Kurulması: Hakim, komşu taşınmaza en az zarar verecek şekilde geçit güzergahı belirler.
-
Bedel Ödenmesi: Geçit hakkı karşılığında, hakkın kurulacağı taşınmaz malikine uygun bir bedel ödenir.
Bu şartlar gerçekleşmeden, geçit hakkı kurulması yönünde hüküm verilemez.
Geçit Hakkı Davası Nasıl Açılır?
Geçit hakkı davası, geçit hakkı kurulmasını isteyen taşınmaz malikinin, komşu taşınmaz malikine karşı açtığı bir hukuki tespit ve eda davasıdır. Davanın izlenecek adımları şunlardır:
-
Dava Dilekçesi Hazırlanır: Taşınmazın ulaşım durumu, mevcut yolun yetersizliği ve talep edilen geçit güzergahı açıkça belirtilmelidir.
-
Bilimsel ve Teknik İnceleme Yapılır: Mahkeme genellikle bilirkişi incelemesi yaptırarak en uygun geçit güzergahını tespit eder.
-
Bedel Belirlenir: Taşınmaz malikine ödenecek bedel de bilirkişiler tarafından hesaplanır.
-
Mahkeme Kararı ile Tapuya Şerh Verilir: Mahkeme kararı kesinleştikten sonra geçit hakkı tapu siciline şerh edilir.
Dava, hukuk yargılamasına tabi olup, delil toplama ve keşif süreçleri oldukça önemlidir.
Geçit Hakkı Kurulması Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Geçit hakkı davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi, yetkili mahkeme ise geçit hakkı talep edilen taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir, başka yerde dava açılamaz.
Ayrıca bu dava, tapu siciline şerh verilmesini gerektirdiği için ayni hakka ilişkin davalardandır ve bu yönüyle özel yargılama usullerine tabi olabilir.
Geçit Hakkının Süresi, Devri ve Sona Ermesi
Geçit hakkı, tapuya şerh verilerek kurulmuşsa sürekli niteliktedir ve taşınmazla birlikte yeni maliklere geçer. Ancak bazı hallerde geçit hakkı sona erebilir:
-
Zorunluluğun Ortadan Kalkması: Yeni bir yol yapılması gibi sebeplerle taşınmaz artık kamu yoluna ulaşabiliyorsa, geçit hakkı kaldırılabilir.
-
Tarafların Anlaşması: Maliklerin karşılıklı anlaşması ile hak sona erdirilebilir.
-
Mahkeme Kararı: Geçit hakkının kötüye kullanılması gibi durumlarda dava yoluyla kaldırılabilir.
Geçit hakkı sadece geçiş için kullanılabilir, taş, kum taşıma gibi faaliyetler için ayrı izin gerekebilir.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Geçit hakkı davaları uygulamada özellikle komşuluk ilişkileri bakımından hassasiyet gerektirir. Aşağıdaki hususlar önemlidir:
-
Hakkın Kötüye Kullanımı: Taşınmaz malikinin geçit hakkını ticari taşıma gibi amacı dışında kullanması sorun yaratabilir.
-
Bedelin Belirlenmesinde Uyuşmazlık: Taraflar arasında geçit hakkı karşılığı ödenecek bedel genellikle uyuşmazlık konusudur.
-
Geçit Güzergahının Belirlenmesi: Hakim, taşınmazın yapısını, arazinin eğimini ve diğer özellikleri dikkate alarak en uygun geçiş yolunu belirler.
Bu tür davalarda deneyimli bir avukattan hukuki destek almak, hem süreci hızlandırmak hem de hak kaybını önlemek açısından önemlidir.
Geçit Hakkı Kurulması Davası Sıkça Sorulan Sorular
Geçit hakkı kurulması davası nedir?
Geçit hakkı kurulması davası, kamu yoluna çıkışı olmayan veya mevcut yolu yetersiz olan bir taşınmaz için komşu taşınmazdan geçiş hakkı talep edilen bir mahkeme sürecidir. Bu dava ile taşınmaz malikine, komşu taşınmaz üzerinden geçit sağlanarak mülkiyet hakkını etkin kullanma imkânı tanınır.
Geçit hakkı nasıl kurulur?
Geçit hakkı, mahkemeye başvurularak kurulur. Dava açılır, bilirkişi incelemesiyle en uygun geçit güzergahı tespit edilir, geçit hakkı için bedel belirlenir ve mahkeme kararıyla tapuya şerh edilir. Hakim, komşu taşınmaza en az zarar verecek geçit yolunu belirlemek zorundadır.
Geçit hakkı kurulması şartları nelerdir?
Geçit hakkı kurulabilmesi için taşınmazın kamu yoluna çıkışının hiç olmaması ya da mevcut yolun taşınmazdan faydalanmaya yeterli olmaması gerekir. Ayrıca bu yolun ekonomik olarak kullanımı zorlaştırdığı ispatlanmalı ve en az zararla sağlanabilecek bir güzergah belirlenmelidir. Geçit hakkı bedeli de karşı tarafa ödenmelidir.
Geçit hakkı davası hangi mahkemede açılır?
Geçit hakkı davası, geçit hakkı kurulması istenen taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Bu yer mahkemesi kesin yetkilidir, başka yerde dava açılamaz.
Geçit hakkı davası ne kadar sürer?
Davanın süresi, keşif, bilirkişi incelemesi ve tarafların sunduğu delillere göre değişmekle birlikte genellikle 6 ay ile 1,5 yıl arasında sonuçlanmaktadır. İtiraz ve istinaf süreçleri bu süreyi uzatabilir.
Geçit hakkı karşılığında ödeme yapılır mı?
Evet. Geçit hakkı kurulurken, hakkın kurulacağı taşınmaz malikine uygun bir bedel ödenmesi zorunludur. Bu bedel, geçit hakkının ekonomik etkileri ve taşınmaza verdiği zarara göre bilirkişi tarafından hesaplanır.
Geçit hakkı tapuya nasıl işlenir?
Mahkeme tarafından geçit hakkı kurulmasına karar verilirse, bu karar kesinleştikten sonra tapu müdürlüğüne bildirilir ve ilgili taşınmazların tapu kayıtlarına şerh düşülür. Bu sayede geçit hakkı kalıcı ve devredilebilir bir hak haline gelir.
Geçit hakkı sürekli midir?
Geçit hakkı, tapuya şerh verildiği sürece sürekli niteliktedir ve taşınmaz el değiştirse bile hak korunur. Ancak taşınmaz kamu yoluna erişim sağladığında ya da taraflar arasında anlaşma olursa kaldırılabilir.
Geçit hakkı hangi durumlarda sona erer?
Geçit hakkı, taşınmazın kamu yoluna doğrudan ulaşması, hak sahiplerinin karşılıklı anlaşması ya da geçit hakkının kötüye kullanılması durumunda mahkeme kararıyla sona erdirilebilir.
