Fiili hizmet süresi zammı, belirli meslek gruplarında çalışan kişilerin, yaptıkları işin yıpratıcı ve sağlık açısından riskli olması nedeniyle emeklilik sürelerine ek prim günü kazanmasını sağlayan özel bir düzenlemedir. Bu uygulama, ağır ve tehlikeli işlerde görev yapan kişilerin daha erken emekli olabilmesi amacıyla getirilmiştir. Fiili hizmet süresi zammı hem sosyal güvenlik hukuku açısından önemli bir hak hem de çalışma hayatında çalışanların korunması için kritik bir mekanizmadır.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir ve Amacı Nedir ?
Fiili hizmet süresi zammı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmiş olup, çalışanların prim ödeme gün sayılarına ek süre ilavesi yapılmasını ifade eder. Burada amaç, yıpratıcı ve tehlikeli işlerde çalışanların çalışma hayatına daha erken veda edebilmesini sağlamaktır.
Yıpranma payı olarak da bilinen bu hak, sadece kanunda belirtilen mesleklerde ve belirli şartlar sağlandığında uygulanır. Ağır işlerde çalışanlar için yıpranma payı düzenlemesi, sağlık risklerinin azaltılması ve iş güvenliği bakımından da dolaylı bir koruma sağlar.
Örneğin; madencilik, radyasyonla çalışma, basın-yayın sektöründeki belirli görevler veya sağlık alanındaki bazı meslekler fiili hizmet süresi zammı kapsamına girer.
Fiili Hizmet Süresi Zammından Kimler Yararlanabilir ?
Fiili hizmet süresi zammından yararlanabilmek için öncelikle kanunda yer alan meslek gruplarında çalışmak gerekir. Bu meslekler ve görevler, doğrudan işin niteliği ve yarattığı sağlık riski dikkate alınarak belirlenir.
Başlıca kapsama giren meslek grupları şunlardır:
-
Yer altı madencilik işleri
-
Radyoaktif maddelerle ve radyasyonla çalışma
-
Basın-yayın sektöründe belirli unvanlar
-
Demir-çelik fabrikalarında yüksek ısı ile çalışma
-
Sağlık alanında yoğun enfeksiyon riski taşıyan görevler
-
Askerlik ve emniyet hizmetlerinde belirli kadrolar
Her meslek grubu için eklenen fiili hizmet süresi farklıdır. Örneğin; maden işçileri için her 360 günlük çalışma karşılığında 180 gün eklenirken, radyoloji teknisyenleri için bu süre 90 gün olabilir.
Emeklilik yaşı ve prim günü hesabı bu ek süreler dikkate alınarak yeniden düzenlenir.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Şartları
Bu haktan yararlanabilmek için yalnızca tehlikeli meslek grubunda çalışmak yeterli değildir. Kanun, süre zammı için bazı özel şartlar öngörmüştür:
-
Fiilen çalışma şartı: Çalışanın belirtilen görevleri fiilen yapması gerekir. Sadece kadro unvanının kapsama girmesi yeterli değildir.
-
Belirtilen sürelerde çalışma: Her yıl için en az 360 gün fiilen çalışmak gerekir.
-
SGK’ya doğru bildirim: İşverenin, çalışanın yaptığı işin fiili hizmet zammı kapsamına girdiğini Sosyal Güvenlik Kurumuna doğru şekilde bildirmesi zorunludur.
-
Yasada belirtilen meslekler: 5510 sayılı Kanunun ekli listesinde yer almayan görevler için fiili hizmet süresi uygulanmaz.
Bu şartlardan herhangi biri eksikse, süre zammı talebi reddedilebilir.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Nasıl Hesaplanır ?
Fiili hizmet süresi zammı hesabı, çalışılan süreye eklenen gün sayısına göre yapılır. Her meslek grubu için ek gün miktarı farklıdır.
Örneğin;
-
Maden işçileri: Her 360 güne 180 gün ek
-
Radyoloji teknisyenleri: Her 360 güne 90 gün ek
-
Basın çalışanları: Her 360 güne 90 gün ek
Bu ek süreler, hem prim gün sayısına hem de emeklilik yaş haddine doğrudan etki eder.
Hesaplama formülü:
Çalışılan yıl sayısı x yıllık ek gün sayısı = Toplam ek fiili hizmet günü.
Örneğin: 10 yıl maden işinde çalışan biri, 10 x 180 = 1.800 gün ek hizmet kazanır. Bu, yaklaşık 5 yıllık prim avantajı sağlar.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Başvurusu ve Süreç
Fiili hizmet süresi zammı için çalışanların bireysel olarak SGK’ya başvuru yapması gerekmeyebilir. Çünkü bu bildirim, esasen işveren tarafından her ay prim bildirgesinde yapılır. Ancak eksik bildirim veya yanlış kodlama olması durumunda çalışanlar doğrudan SGK’ya başvurabilir.
Başvuru adımları şu şekildedir:
-
İşverenin aylık prim hizmet belgesinde fiili hizmet kodunu doğru şekilde girdiğini kontrol edin.
-
Eksik veya hatalı bildirim varsa, işverenden düzeltilmesini talep edin.
-
Düzeltilmezse, SGK İl Müdürlüğüne yazılı başvuru yapın.
-
Gerekirse hizmet tespiti davası açarak hak talebinizi yargı yoluyla ileri sürün.
Bu süreçte, çalışma koşullarınızı kanıtlayan belgeler (işyeri kayıtları, bordrolar, görev tanımları, tanık beyanları) önemlidir.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Başvuru ve Uygulama Süreci Tablosu
| Süreç Aşaması | Açıklama |
|---|---|
| Kapsamın Belirlenmesi | Çalışanın yaptığı işin 5510 sayılı Kanun’un ekli listesinde yer alan meslek gruplarından biri olup olmadığı tespit edilir. |
| Fiilen Çalışma Şartının Sağlanması | Yılda en az 360 gün, fiili hizmet süresi zammı kapsamında belirtilen görevlerde çalışılması gerekir. |
| İşveren Bildirimi | İşveren, aylık prim ve hizmet belgesinde doğru fiili hizmet kodunu kullanarak SGK’ya bildirimi yapar. |
| SGK Kayıt Kontrolü | Çalışan, e-Devlet üzerinden hizmet dökümünde fiili hizmet süresi zammı günlerinin eksiksiz işlendiğini kontrol eder. |
| Eksik veya Hatalı Bildirim Durumu | Eksiklik varsa işverenden yazılı olarak düzeltilmesi talep edilir, düzeltilmezse SGK İl Müdürlüğüne başvurulur. |
| Yargı Yoluna Başvuru | SGK’dan olumlu sonuç alınamazsa hizmet tespiti davası açılarak fiili hizmet süresi zammı günleri mahkeme kararıyla tespit ettirilir. |
| Emeklilik Hesabına Dahil Edilmesi | Eklenen günler prim gün sayısına eklenir ve emeklilik yaşında yasal oranda indirim uygulanır. |
Fiili Hizmet Süresi Zammının Emeklilik Üzerindeki Etkisi
Fiili hizmet süresi zammı, çalışanın hem prim gününü hem de emeklilik yaşını etkiler. Eklenen günler prim hesabına dahil edilirken, ayrıca kanunun belirttiği oranda yaş indirimi de yapılır.
Örneğin; maden işçileri için ek süreler yalnızca prim gününü artırmaz, aynı zamanda emeklilik yaşını da düşürür. Böylece hem daha kısa sürede prim şartı tamamlanır hem de daha genç yaşta emeklilik hakkı kazanılır.
Bu durum, erken emeklilik hakkı olarak da bilinir ve özellikle tehlikeli işlerde çalışanlar için önemli bir avantajdır.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Sıkça Sorulan Sorular
Fiili hizmet süresi zammı nedir?
Fiili hizmet süresi zammı, belirli mesleklerde çalışanların yaptığı işin tehlikeli ve yıpratıcı olması nedeniyle, prim ödeme gün sayılarına ek süre ilavesi yapılmasını sağlayan sosyal güvenlik düzenlemesidir. Bu sayede çalışanlar hem daha kısa sürede prim gününü tamamlar hem de emeklilik yaşında indirim kazanabilir.
Fiili hizmet süresi zammından kimler yararlanabilir?
Bu haktan yalnızca 5510 sayılı Kanun’un ekinde yer alan meslek gruplarında fiilen çalışanlar yararlanabilir. Yer altı maden işçileri, radyoloji teknisyenleri, basın çalışanları, demir-çelik sanayi işçileri, asker ve emniyet personeli bu kapsama giren başlıca mesleklerdir. Her meslek grubu için eklenen gün sayısı farklıdır.
Fiili hizmet süresi zammı şartları nelerdir?
Haktan yararlanmak için belirtilen meslek grubunda fiilen çalışmak, yılda en az 360 gün çalışma süresini doldurmak ve işverenin SGK’ya bu durumu doğru bildirmesi gerekir. Kapsam dışı görevlerde geçirilen süreler, fiili hizmet süresine eklenmez.
Fiili hizmet süresi zammı emekliliği nasıl etkiler?
Fiili hizmet süresi zammı, prim gün sayısına ek gün ilavesi yapar ve bazı mesleklerde emeklilik yaşını düşürür. Böylece çalışanlar hem prim şartını erken tamamlar hem de daha genç yaşta emekli olabilir. Özellikle erken emeklilik hakkı isteyenler için önemli bir avantaj sağlar.
Fiili hizmet süresi zammı nasıl hesaplanır?
Her 360 günlük fiili çalışma karşılığında kanunda belirtilen oranda ek gün eklenir. Örneğin, maden işçilerine 180 gün, radyoloji teknisyenlerine 90 gün eklenir. Bu süre, çalışılan yıl sayısı ile çarpılarak toplam ek gün bulunur.
Fiili hizmet süresi zammı için başvuru nasıl yapılır?
Çalışanların ayrıca başvuru yapmasına gerek yoktur. İşveren, aylık prim ve hizmet belgesinde fiili hizmet kodunu girerek SGK’ya bildirir. Ancak eksik veya hatalı bildirim varsa çalışan, işverenden düzeltme talep edebilir veya doğrudan SGK’ya başvuru yapabilir. Gerekirse hizmet tespiti davası açılabilir.
Fiili hizmet süresi zammı hangi kanunla düzenlenmiştir?
Bu hak, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmiştir. Kanunun ek listelerinde meslek grupları, ek gün miktarları ve uygulanma şartları ayrıntılı olarak yer almaktadır.
Fiili hizmet süresi zammı hangi durumlarda uygulanmaz?
Kapsam dışı görevlerde geçirilen süreler, yıllık fiili çalışma gün sayısını doldurmayan durumlar veya işverenin yanlış bildirim yapması halinde süre zammı uygulanmaz. Ayrıca ağır işlerde çalışanlar için yıpranma payı kapsamına girmeyen meslekler de bu haktan yararlanamaz.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Dikkat Edilmesi Gerekenler
Fiili Hizmet Süresi Zammının Tanımı ve Amacı
Fiili hizmet süresi zammı, bazı mesleklerde çalışanların yaptıkları işin yıpratıcı, tehlikeli ve sağlık açısından riskli olması sebebiyle emeklilik sürelerine ek prim günü kazandıran sosyal güvenlik düzenlemesidir. Bu hak, çalışanların daha kısa sürede prim şartını tamamlamasını ve emeklilik yaşında indirim kazanmasını sağlar. Fiili hizmet süresi zammı, özellikle ağır işlerde görev yapan kişiler için erken emeklilik imkanı sunan önemli bir yasal haktır.
Bu düzenlemenin amacı, riskli işlerde çalışanların sağlıklarının korunması, uzun süre bu işlerde çalışmak zorunda kalmamaları ve iş gücü kaybı yaşamadan sosyal güvenlikten yararlanabilmeleridir.
Kimler Fiili Hizmet Süresi Zammından Yararlanabilir
Bu haktan yalnızca 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun ekli listesinde yer alan meslek gruplarında çalışanlar faydalanabilir. Maden işçileri, radyoloji teknisyenleri, basın çalışanları, demir-çelik sanayi işçileri, emniyet personeli, askerler ve sağlık alanında yüksek risk taşıyan görevlerde bulunanlar bu kapsama girer.
Kapsama giren her meslek grubu için eklenen prim gün sayısı farklıdır. Örneğin, yer altı maden işçileri her 360 günlük çalışma karşılığında 180 gün ek süre kazanırken, radyoloji teknisyenleri için bu süre 90 gündür. Erken emeklilik hakkı isteyenler için bu farklar büyük önem taşır.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Şartları
Bu haktan yararlanmak için sadece ilgili meslek grubunda olmak yetmez; belirli şartların da yerine getirilmesi gerekir.
Öncelikle çalışanın belirtilen görevleri fiilen yapması, her yıl için en az 360 gün fiilen çalışma süresini doldurması gerekir. Ayrıca işverenin, çalışanın fiili hizmet süresi zammı kapsamında çalıştığını SGK’ya doğru bildirmesi şarttır.
Yasada yer almayan mesleklerde geçirilen süreler bu hak kapsamında değerlendirilmez. Eksik veya yanlış bildirim yapılması durumunda çalışanın hak kaybı yaşaması mümkündür.
Başvuru ve Bildirim Süreci
Fiili hizmet süresi zammı için çalışanların çoğu zaman ayrıca başvuru yapmasına gerek yoktur. İşveren, her ay SGK’ya gönderilen aylık prim hizmet belgesinde fiili hizmet kodunu işleyerek bu bildirimi yapar.
Ancak, işveren tarafından eksik veya hatalı bildirim yapılması halinde çalışan, işverenden düzeltme talep edebilir. Düzeltilmediğinde doğrudan SGK’ya başvurabilir. Gerekirse hizmet tespiti davası açarak çalıştığı sürelerin fiili hizmet kapsamında sayılmasını talep edebilir.
Hesaplama Yöntemi ve Emekliliğe Etkisi
Fiili hizmet süresi zammı hesabı, çalışılan süreye eklenen gün sayısına göre yapılır. Kanunda her meslek için ek süre miktarı belirlenmiştir.
Örneğin, maden işçileri her 360 güne 180 gün, basın çalışanları ve radyoloji teknisyenleri her 360 güne 90 gün ek kazanır.
Bu ek süreler hem prim gün sayısını artırır hem de bazı mesleklerde emeklilik yaşını düşürür. Böylece çalışanlar hem daha erken prim şartını tamamlar hem de daha genç yaşta emekli olabilir. Bu durum, ağır işlerde çalışanlar için yıpranma payı olarak da bilinir.
Hak Kaybını Önlemek İçin Dikkat Edilecek Noktalar
Fiili hizmet süresi zammı hakkından yararlanırken en önemli risklerden biri, işverenin SGK’ya eksik veya yanlış bildirim yapmasıdır. Bu nedenle çalışanların e-Devlet üzerinden hizmet dökümlerini düzenli olarak kontrol etmeleri gerekir.
Ayrıca görev değişikliği, terfi veya kadro değişikliklerinde fiili hizmet kapsamının devam edip etmediği mutlaka araştırılmalıdır. Bazı görevler kapsama girerken, aynı kurumda farklı bir görev kapsama girmeyebilir.
