Fiili el atma nedeniyle tazminat davası, idare tarafından bir taşınmaza herhangi bir kamulaştırma kararı alınmadan el konulması ve bu nedenle taşınmaz malikinin mülkiyet hakkının ihlali durumunda açılan bir tazminat davasıdır. Bu dava, mal sahibinin uğradığı zararın karşılanmasını ve mülkiyet hakkının korunmasını amaçlar.
Fiili El Atmanın Tanımı ve Hukuki Niteliği
Fiili el atma, idarenin bir taşınmaza kamulaştırma süreci işletmeksizin doğrudan müdahale etmesi anlamına gelir. Bu müdahale, taşınmaz üzerine yapı inşa etme, yol geçirme, park veya kamu hizmeti tesis etme gibi çeşitli biçimlerde gerçekleşebilir. Fiili el atma, idarenin anayasal yükümlülüklerine ve kamulaştırma hukukuna aykırı bir işlemdir.
Bu tür durumlarda, mal sahibinin mülkiyet hakkı ihlal edildiği için tazminat isteme hakkı doğar. Kamulaştırmasız el atma niteliğinde olan bu eylem, doğrudan kamu gücünün kötüye kullanımı olarak değerlendirilir ve idareye karşı adli yargıda dava açılmasını mümkün kılar.
Fiili El Atma Nedeniyle Tazminat Davasının Şartları
Fiili el atma nedeniyle tazminat davası açılabilmesi için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmiş olması gerekir:
-
Taşınmaza fiilen müdahale edilmiş olmalıdır: Müdahale idare tarafından yapılmalı ve taşınmazın sahibi rızası dışında gerçekleşmelidir.
-
Kamulaştırma işlemi olmamalıdır: Herhangi bir resmi kamulaştırma kararı ya da işlemi bulunmamalıdır.
-
Kamu hizmeti amacı taşımalıdır: Müdahale, kamu yararı amacıyla yapılmış olmalıdır (yol, okul, park, hastane vb.).
-
Mülkiyet hakkı ihlali söz konusudur: Malikin, taşınmaz üzerindeki tasarruf hakkı ortadan kalkmıştır.
Bu şartların varlığı halinde idareye karşı maddi tazminat talebiyle dava açılabilir.
Fiili El Atma Nedeniyle Tazminat Davası Nasıl Açılır?
Dava süreci şu şekilde işler:
-
Hazırlık: Taşınmaza yönelik fiili el atmanın belgelenmesi gerekir. Tapu kayıtları, idarenin eylemleri, uydu görüntüleri, keşif raporları ve tanık beyanları delil olarak kullanılabilir.
-
Dava Dilekçesi: Dilekçede, müdahalenin ne zaman ve nasıl gerçekleştiği, taşınmazın tapu bilgileri, zararın türü ve tutarı açıkça belirtilmelidir.
-
Görevli Mahkeme: Fiili el atma nedeniyle açılacak tazminat davaları adli yargı kapsamında Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülür.
-
Yetkili Mahkeme: Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
Dava sonucunda idare aleyhine karar verilirse, mahkeme taşınmazın rayiç bedeli üzerinden hesaplanan tazminatın davacıya ödenmesine hükmedebilir.
Tazminat Miktarının Belirlenmesi
Tazminat hesaplamasında dikkate alınan başlıca unsurlar şunlardır:
-
Taşınmazın niteliği, yüzölçümü ve konumu
-
Fiili el atma tarihi itibarıyla taşınmazın rayiç bedeli
-
Yapılan müdahalenin kapsamı (tam mı, kısmi mi?)
-
Zararın süresi ve büyüklüğü
Mahkeme, keşif ve bilirkişi incelemesi yoluyla taşınmazın değerini tespit eder. Davacı, sadece taşınmaz bedelini değil, varsa yapı değerini ve gelir kaybını da talep edebilir.
Sık Sorulan Sorularla Fiili El Atma Davası
Fiili el atma ile hukuki el atma arasındaki fark nedir?
Fiili el atma, idarenin taşınmaza herhangi bir kamulaştırma kararı olmaksızın doğrudan müdahalesidir. Hukuki el atma ise kamulaştırma süreci işletilerek yapılan müdahaledir.
Kamulaştırmasız el atma ile fiili el atma aynı şey midir?
Genellikle aynı anlamda kullanılır. Her ikisi de idarenin kamulaştırma kararı olmadan taşınmaza müdahalesini ifade eder. Ancak kamulaştırmasız el atma bazen hukuki el atmayı da kapsayabilir.
Tazminat davası açmak için süre var mı?
Kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat davalarında 20 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır. Bu süre, fiili el atmanın öğrenildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Taşınmazın sadece bir kısmı için el atıldıysa dava açılabilir mi?
Evet, taşınmazın sadece bir bölümü kamu hizmetine ayrıldıysa dahi malik, o kısım için tazminat davası açabilir. Dava, kısmi el atmaya karşı da mümkündür.
