Evlenmenin butlanı davası, evlilik birliğinin kanunen geçerli olmayan şartlara dayanarak kurulduğu durumlarda, evliliğin iptali amacıyla açılan bir davadır. Türk Medeni Kanunu’na göre, bazı evlilikler baştan itibaren geçersiz sayılır. Bu geçersizlik ya mutlak butlan şeklindedir ya da nispi butlan kapsamında değerlendirilir. Evlenmenin butlanı davası, evlilik ilişkisini sona erdiren bir boşanma davası değil, zaten hiç doğmamış sayılması gereken bir evliliğin iptal edilmesine yönelik özel bir dava türüdür.
Evlenmenin Butlanı Davası Neden Açılır?
Evlenmenin butlanı davası, evliliğin şekil veya esas şartlarının eksik ya da geçersiz olması durumunda açılır. Hukuka aykırı bir evlilik söz konusu olduğunda, evlilik geçerli kabul edilemez. Bu tür evliliklerin iptali için butlan davası açılması gerekir.
Evlenmenin butlanı sebepleri iki ana başlık altında toplanır:
-
Mutlak butlan nedenleri: Evlilik baştan itibaren geçersizdir.
-
Nispi butlan nedenleri: Evlilik geçerli görünse de bazı eksiklikler nedeniyle iptal edilebilir hale gelir.
Mutlak butlanın varlığı halinde, evlilik hiçbir hüküm doğurmaz; nispi butlanda ise evlilik belirli şartlar altında geçerli sayılabilir ve iptal edilene kadar geçerliliğini korur.
Mutlak Butlan Sebepleri Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu’na göre mutlak butlan sebepleri şunlardır:
-
Eşlerden birinin evlenme sırasında evli olması
-
Taraflar arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlık bulunması (örneğin kardeşler arası)
-
Taraflardan birinin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması (örneğin ağır akıl hastalığı)
-
Evliliğin resmi nikah memuru dışında yapılması
Bu durumlar varsa evlenmenin butlanı davası her zaman açılabilir ve Cumhuriyet Savcısı dâhil olmak üzere ilgililer tarafından gündeme getirilebilir.
Nispi Butlan Sebepleri Nelerdir?
Nispi butlan, taraflardan birinin iradesinin hukuken geçerli olmaması durumudur. Bu hallerde evlilik iptal edilene kadar geçerlidir. Başlıca nispi butlan nedenleri şunlardır:
-
Geçici akıl hastalığı nedeniyle ayırt etme gücünün olmaması
-
Tehdit, korkutma veya hileyle evlenmeye zorlanmış olmak
-
Yanılma (örneğin, evleneceği kişiyi başkası sanmak)
Bu nedenlerle evlenmenin butlanı davası açılabilmesi için olayın öğrenilmesinden itibaren genellikle 6 ay içinde dava açılması gerekir.
Evlenmenin Butlanı Davasını Kim Açabilir?
Mutlak butlan davasını şu kişiler açabilir:
-
Eşler
-
Cumhuriyet Savcısı
-
Hâlâ evlilik geçerli görünüyorsa, ilgili üçüncü kişiler
Nispi butlan davası ise yalnızca evlenmede iradesi sakatlanan eş tarafından açılabilir. Örneğin, evlenmeye tehdit ile zorlanan kişi kendisi dava açmalıdır. Diğer kişi ya da savcı bu davayı açamaz.
Evlenmenin Butlanı Davası Hangi Mahkemede Açılır?
Evlenmenin butlanı davası, eşlerden birinin yerleşim yerinde bulunan Aile Mahkemesi‘nde açılır. Aile Mahkemesi olmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi görev yapar. Dava, Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre yürütülür ve kamu düzenini ilgilendirdiğinden mahkeme re’sen delil toplayabilir.
Aile mahkemelerinin görev alanına giren diğer davalar da benzer şekilde değerlendirilir.
Evlenmenin Butlanı Davasında Haklar Nasıl Etkilenir?
Evliliğin butlanına karar verilmesi, evlilik ilişkisinin hiç doğmamış sayılmasına neden olur. Ancak iyi niyetli eş ve çocuklar bakımından bazı istisnalar tanınmıştır. Örneğin:
-
Eşlerden biri iyi niyetliyse (geçersiz olduğunu bilmiyorsa), tıpkı boşanmadaki gibi nafaka talep edebilir
-
Çocuklar bakımından evlilik geçerli sayılır, yani çocuklar evlilik içi doğmuş kabul edilir
-
Mal rejimi hükümleri, boşanmaya benzer şekilde uygulanır
Bu yönüyle evlenmenin butlanı kararı, geçmişe etkili olsa da taraflar arasında bazı maddi ve kişisel hakların korunmasına imkân tanır.
Evlenmenin Butlanı Davası Ne Kadar Sürer?
Davanın süresi, dosyanın içeriği, delillerin durumu ve mahkemenin iş yüküne göre değişebilir. Genel olarak 6 ila 12 ay içinde sonuçlanabilir. İddiaların somut belgelerle desteklenmesi ve tanık gösterilmesi süreci hızlandırabilir.
Evlenmenin Butlanı Davası ile Boşanma Davası Arasındaki Fark Nedir?
Boşanma davası, geçerli bir evliliğin sona erdirilmesi için açılır. Evlenmenin butlanı davası ise, baştan itibaren geçersiz bir evliliğin iptali için açılır. Boşanma sonucunda eşler evlilik süresince kazanılmış haklarını koruyabilirken, butlan kararında evlilik geçersiz sayıldığı için yalnızca iyi niyetli eşe bazı haklar tanınır.
