Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda/ilaç satma suçu, insan sağlığını tehlikeye atan nitelikte bozulmuş ya da orijinalliği değiştirilmiş ürünlerin piyasaya arz edilmesini cezalandıran bir suç tipidir. Türk Ceza Kanunu’nun 185. ve 186. maddelerinde düzenlenen bu suç, kamu sağlığını doğrudan korumayı amaçlayan özel bir ceza hükmüdür.
Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda/İlaç Satma Suçu Nedir?
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda/ilaç satma suçu, insan tüketimine veya kullanımına sunulacak gıda ürünleri ile ilaçların, üretim, saklama veya dağıtım süreçlerinde bozulmuş ya da orijinalliği değiştirilmiş şekilde satılması veya satışa sunulması hâlinde oluşur. Bu suçun oluşabilmesi için ürünün fiilen bozulmuş ya da değiştirilmiş olması ve insan sağlığına yönelik tehlike içermesi gerekir.
Türk Ceza Kanunu madde 185’e göre:
“Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçları, bilerek satan, tedarik eden, bulunduran ya da nakleden kişi, iki yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Suçun Unsurları Nelerdir?
Bu suçun oluşabilmesi için bazı şartların bir arada bulunması gerekir:
-
Ürünün bozulmuş (son kullanma tarihi geçmiş, uygun olmayan şartlarda saklanmış) veya değiştirilmiş (orijinalliği bozulmuş, sahte içerikli) olması
-
Fiilin bilinçli şekilde işlenmesi (failin ürünü bilerek satması veya dağıtması)
-
Ürünün gıda veya ilaç niteliğinde olması
-
Eylemin satış, tedarik, bulundurma veya nakil gibi eylemlerle gerçekleştirilmesi
Bu suçun taksirle işlenmesi (yani bilmeden, ihmalle) durumunda ise TCK 186. madde devreye girer ve daha hafif ceza öngörülür.
Taksirle Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda/İlaç Satma Suçu
TCK m.186’ya göre; bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ya da ilaçların tedbirsizlik veya dikkatsizlik sonucu satılması hâlinde fail altı aydan beş yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Burada kasıt aranmaz; ihmal, denetim eksikliği, yanlış depolama gibi ihmaller cezalandırılır.
Örneğin:
-
Soğuk zincir gerektiren bir ürünün yanlış sıcaklıkta taşınması
-
Son kullanma tarihi geçmiş ürünün fark edilmeden satılması
-
İlaç etiketlerinin değişmiş olduğunun farkına varılmaması
bu kapsamda değerlendirilebilir.
Bu Suçun Cezası ve Yaptırımları Nelerdir?
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda/ilaç satan kişi için cezai yaptırımlar şunlardır:
-
Kasten işlenmişse: 2 yıldan 15 yıla kadar hapis
-
Taksirle işlenmişse: 6 aydan 5 yıla kadar hapis
-
Ayrıca ürünler imha edilir ve idari para cezası da uygulanabilir
-
Gıda işletmeleri açısından faaliyet durdurma, lisans iptali gibi idari tedbirler de söz konusu olabilir
Cezanın alt ve üst sınırları yüksek olduğundan, mahkemeler cezanın belirlenmesinde ürün miktarı, sağlık riski ve failin kast derecesini dikkate alır.
Hangi Mahkemede Görülür?
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda/ilaç satma suçu, cezanın niteliğine göre asliye ceza mahkemesinde veya ağır ceza mahkemesinde görülür. Suçun ağırlığı ve verilen cezanın üst sınırı, yargılamanın yürütüleceği mahkemeyi belirler.
Deliller ve İspat Araçları Nelerdir?
Bu suçun ispatında kullanılan başlıca deliller şunlardır:
-
Ürünün laboratuvar analiz raporları
-
Sağlık Bakanlığı veya Tarım ve Orman Bakanlığı denetim tutanakları
-
Kamera kayıtları, fatura ve irsaliyeler
-
Mağdurların beyanları veya şikayetleri
-
Eczane, depo, lojistik firması gibi yerlerde yapılan arama tutanakları
Mahkeme, ürünün insan sağlığına zarar verip vermediğini uzman görüşüyle belirler.
Suçun Uygulamadaki Örnekleri Nelerdir?
Uygulamada sıkça karşılaşılan örnekler şunlardır:
-
Son kullanma tarihi geçmiş et ürünlerinin marketlerde satılması
-
Sahte etiketle başka bir ilaca benzetilmiş sahte ilaçların dağıtımı
-
Uygun olmayan koşullarda saklanan soğuk zincir ilaçlarının hastanelere sevki
-
Gıda maddesine hileli katkı maddesi karıştırılması (örneğin süt tozuna nişasta)
Bu eylemler insan sağlığına açık risk taşıdığı için hem cezai hem idari denetime tabidir.
Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda/İlaç Satma Suçu Sıkça Sorulan Sorular
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda/ilaç satma suçu nedir?
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda/ilaç satma suçu, sağlığa zararlı hale gelmiş veya içeriği değiştirilmiş gıda ya da ilaçların bilinçli şekilde satışa sunulması hâlinde oluşur. Türk Ceza Kanunu’nun 185. maddesinde düzenlenmiştir ve kamu sağlığını korumayı amaçlar.
Bu suç hangi şartlar altında oluşur?
Suçun oluşması için satılan ürünün bozulmuş ya da değiştirilmiş olması, failin bu durumu bilerek hareket etmesi ve ürünün insan sağlığını tehlikeye atacak nitelikte olması gerekir. Taksirle yani ihmal sonucu işlenirse TCK 186. madde uygulanır.
Taksirle bozulmuş gıda veya ilaç satılması da suç mudur?
Evet. Ürünlerin dikkatsizlik, denetim eksikliği veya ihmalle bozulmuş ya da değiştirilmiş şekilde satışa sunulması hâlinde TCK 186. maddeye göre taksirle işlenmiş suç oluşur ve fail 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir.
Bozulmuş gıda/ilaç satma suçu hangi mahkemede yargılanır?
Bu suçun yargılaması, cezanın ağırlığına göre asliye ceza mahkemesi veya ağır ceza mahkemesi tarafından yapılır. Suçun niteliği, kast olup olmadığı ve kamu sağlığını ne derece tehlikeye attığı mahkemeyi belirler.
Bu suçun cezası nedir?
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda/ilaç satma suçunun cezası 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezasıdır. Eğer suç taksirle işlenmişse ceza daha hafiftir ve 6 aydan 5 yıla kadar hapis öngörülür. Ayrıca ürünlere el konulup imha edilir, işyeri kapatılabilir.
Denetimler sonucunda bu suç nasıl tespit edilir?
Gıda ve ilaç üretimi veya satışında yapılan denetimlerde:
-
Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlığı tutanakları
-
Laboratuvar analiz raporları
-
Son kullanma tarihi geçmiş ürünler
-
Etiket ve içerik farklılıkları
gibi veriler delil olarak değerlendirilir.
Bu suçtan mağdur olan kişi ne yapabilir?
Zarar gören kişi hem savcılığa suç duyurusunda bulunabilir hem de maddi ve manevi zararları için tazminat davası açabilir. Ceza davası kamu adına açılırken, mağdurun uğradığı zararlar hukuk davasıyla giderilir.
Gıda veya ilaç ticareti yapan işletmelerin sorumluluğu nedir?
İşletmelerin ürünlerini mevzuata uygun şekilde üretme, saklama, taşıma ve satma yükümlülüğü vardır. Aksi halde, bozulmuş ürün nedeniyle doğabilecek ceza ve idari yaptırımlardan sorumlu tutulabilirler. Ruhsat iptali ve faaliyet durdurma gibi idari cezalar da gündeme gelebilir.
