Kasten yaralama suçunda etkin pişmanlık, failin işlediği fiilden sonra mağdurun zararını gidermesi veya mağdurla uzlaşması hâlinde, cezada indirim veya bazı durumlarda davanın düşmesi sonucunu doğurabilen önemli bir ceza hukuku kurumudur. Bu düzenleme, failin pişmanlık göstermesini teşvik etmeyi ve mağdurun uğradığı zararın giderilmesini amaçlar. Ancak her kasten yaralama vakasında etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz; bunun için belirli hukuki şartların gerçekleşmiş olması gerekir.
Etkin pişmanlık ceza hukukunda ne anlama gelir?
Etkin pişmanlık, failin suç işledikten sonra gönüllü olarak pişmanlık göstermesi ve suçun sonuçlarını ortadan kaldırmaya veya azaltmaya çalışması hâlidir. Bu durum failin cezai sorumluluğunu tümüyle ortadan kaldırmaz ancak cezasının hafifletilmesini sağlar. Ceza indirimi veya cezasızlık, pişmanlığın hangi aşamada ve ne şekilde ortaya konulduğuna bağlıdır.
Etkin pişmanlık, yalnızca failin rızasıyla ve mağdurun zararını giderici davranışlarda bulunmasıyla gündeme gelir. Failin savunma stratejisi olarak pişmanlık beyan etmesi yeterli değildir; bunun fiili olarak somutlaştırılması gerekir.
Kasten yaralama suçunda etkin pişmanlık uygulanabilir mi?
Evet, kasten yaralama suçu bazı hâllerde etkin pişmanlık kapsamında değerlendirilebilir. Ancak bu uygulama, suçun basit veya nitelikli haline göre farklılık gösterir. Basit kasten yaralama suçlarında, failin mağdurla uzlaşması, tedavi masraflarını karşılaması ya da zararları gönüllü şekilde telafi etmesi durumunda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir.
Ağır sonuçlar doğuran, yani mağdurun yaşamını tehlikeye sokan ya da kalıcı hasar bırakan yaralama fiillerinde ise etkin pişmanlık hükümleri sınırlı uygulanır. Bu durumda failin zararları ne ölçüde telafi ettiği ve pişmanlık samimiyeti önem kazanır.
Etkin pişmanlık ne zaman ileri sürülebilir?
Etkin pişmanlık, suçun işlenmesinden sonra ama hüküm verilmeden önce ileri sürülebilir. En etkili sonucu ise soruşturma aşamasında, henüz dava açılmadan önce ortaya konmasıyla sağlanır. Bu aşamada failin mağdurla anlaşması veya zararları telafi etmesi hâlinde dava açılmayabilir ya da açılmışsa mahkemece cezada ciddi indirim yapılabilir.
Mahkemeler, etkin pişmanlık beyanlarının samimiyetini ve gerçekten mağdur yararına bir sonuç doğurup doğurmadığını değerlendirerek hüküm verir. Bu nedenle yalnızca sözlü beyan değil, belgelendirilebilen maddi veya manevi zarar giderimi gerekir.
Etkin pişmanlık cezada nasıl bir indirim sağlar?
Türk Ceza Kanunu’nun genel hükümlerine göre, etkin pişmanlık gösterilmesi hâlinde hâkim, cezada üçte birden yarıya kadar indirim yapabilir. Bu indirim oranı, failin davranışlarının zamanlaması, mağdurun zararının derecesi ve pişmanlığın gönüllülük niteliğine göre değişkenlik gösterir.
Bazı durumlarda hâkim, etkin pişmanlık nedeniyle hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB) ya da cezanın ertelenmesine de karar verebilir. Ancak bu uygulamalar, suçun ağırlığı ve failin sabıkasına göre değişiklik gösterir.
Hangi durumlarda etkin pişmanlık uygulanmaz?
Etkin pişmanlık şu hâllerde uygulanmaz:
-
Mağdurun ölmesi,
-
Mağdurun ağır bir sakatlık geçirmesi veya kalıcı iz kalması,
-
Suçun kamu görevlisine karşı görev sırasında işlenmesi,
-
Suçun silahla, canavarca hisle ya da işkenceyle işlenmiş olması.
Bu gibi durumlarda suçun toplum üzerindeki etkisi ağır olduğundan, etkin pişmanlık yoluyla ceza indirimi öngörülmez. Yüzde sabit iz bırakan fiillerde veya silahla kasten yaralama suçu gibi ağır neticeler doğuran durumlarda da aynı kısıt geçerlidir.
Etkin pişmanlık ile uzlaşma aynı şey midir?
Hayır. Etkin pişmanlık ile uzlaşma birbirinden farklı kurumlardır. Uzlaşma, suç şikayete tabi ise tarafların uzlaştırma bürosu nezdinde anlaşmalarıdır. Etkin pişmanlık ise şikayete tabi olup olmadığına bakılmaksızın, failin mağdurun zararını telafi etmesiyle ilgilidir. Uzlaşma genellikle dava açılmadan önce gündeme gelirken, etkin pişmanlık mahkeme aşamasında da ileri sürülebilir.
Her iki kurum da mağdurun zararının giderilmesini amaçlasa da, hukuki sonuçları ve uygulanma koşulları farklıdır. Bu nedenle hâkimin değerlendirmesi de her iki durumda farklı esaslara dayanır.
Kasten Yaralama Suçunda Etkin Pişmanlık Sıkça Sorulan Sorular
Kasten yaralama suçunda etkin pişmanlık nedir?
Kasten yaralama suçunda etkin pişmanlık, failin suçu işledikten sonra mağdurun zararını kendi isteğiyle gidermesi hâlinde cezada indirim yapılmasını sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. Bu uygulama, failin gönüllü olarak pişmanlık göstermesini ve mağdura zararlarını tazmin etmesini teşvik etmeyi amaçlar.
Etkin pişmanlık hangi aşamada geçerlidir?
Etkin pişmanlık, ceza davası açıldıktan sonra hüküm verilinceye kadar ileri sürülebilir. Ancak en etkili sonucu, soruşturma aşamasında yani dava açılmadan önce yapılırsa sağlar. Hâkim, pişmanlığın ne kadar erken ortaya konduğuna göre cezada daha yüksek oranda indirim yapabilir.
Etkin pişmanlık uygulanması için hangi şartlar gerekir?
Etkin pişmanlık uygulanabilmesi için failin zarar verdiği mağdurla irtibata geçip maddi veya manevi zararlarını telafi etmesi gerekir. Ödeme yapılması, sağlık giderlerinin karşılanması veya yazılı özür beyanı gibi fiilî davranışlar aranır. Yalnızca sözle pişmanlık bildirmek yeterli değildir.
Kasten yaralama suçunun her türünde etkin pişmanlık uygulanabilir mi?
Hayır. Etkin pişmanlık, genellikle basit kasten yaralama suçlarında uygulanabilir. Mağdurun yaşamını tehlikeye sokan, yüzde sabit iz bırakan ya da kamu görevlisine karşı işlenen nitelikli yaralama suçlarında etkin pişmanlık hükümleri sınırlı ya da hiç uygulanmaz.
Etkin pişmanlık cezada ne kadar indirim sağlar?
Türk Ceza Kanunu’na göre hâkim, etkin pişmanlık hâlinde cezada üçte birden yarıya kadar indirim yapabilir. Bu oran, pişmanlık zamanına, mağdura verilen zararın boyutuna ve failin tutumuna göre belirlenir.
Etkin pişmanlık ile uzlaşma arasında fark var mıdır?
Evet. Etkin pişmanlık failin mağdurun zararını gönüllü olarak gidermesiyle ilgiliyken, uzlaşma tarafların uzlaştırma sürecinde karşılıklı anlaşmaya varmasıyla ilgilidir. Uzlaşma yalnızca şikayete tabi suçlarda mümkündür; etkin pişmanlık ise bazı resen soruşturulan suçlarda da uygulanabilir.
Etkin pişmanlık uygulandığında dava düşer mi?
Hayır. Etkin pişmanlık dava açılmasını engellemez ve cezayı tümüyle ortadan kaldırmaz. Ancak hâkim, ceza verilmesine yer olmadığına karar verebilir ya da hapis cezasını erteleyebilir. Uygulamanın etkisi her somut olaya göre değişir.
Hangi mahkemeler etkin pişmanlığı değerlendirir?
Etkin pişmanlık, kasten yaralama suçunun yargılandığı mahkeme tarafından değerlendirilir. Suçun ağırlığına göre bu mahkeme asliye ceza mahkemesi veya ağır ceza mahkemesi olabilir. Mahkeme, mağdurun beyanlarını, belgeleri ve failin davranışlarını birlikte değerlendirir.
