Kasten öldürme suçunda meşru müdafaa, failin bir saldırıya maruz kaldığı sırada kendisini veya başkasını korumak amacıyla zorunlu olarak öldürme fiilini gerçekleştirmesi hâlinde ceza sorumluluğunun ortadan kalkması anlamına gelir. Bu durumda fail hakkında ceza verilmesine yer olmadığına dair karar verilebilir. Türk Ceza Kanunu, meşru müdafaa hâlinde işlenen öldürme eylemini suç olmaktan çıkarmaktadır.
Meşru Müdafaa Nedir ve Hangi Şartlarda Uygulanır?
Meşru müdafaa, Türk Ceza Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenen bir hukuka uygunluk nedenidir. Hukuka aykırı bir saldırıyı defetmek amacıyla zorunlu olarak yapılan karşı hareket, kural olarak suç oluşturmaz. Bir eylemin meşru müdafaa sayılabilmesi için bazı temel unsurların birlikte bulunması gerekir:
-
Haksız saldırı: Saldırının hukuka aykırı ve gerçekleşmekte olan bir tehlike içermesi gerekir. Geçmişteki ya da gelecekteki muhtemel saldırılar bu kapsamda değerlendirilmez.
-
Devam eden bir saldırı: Saldırının henüz sona ermemiş olması gerekir. Bitmiş bir saldırıya karşı yapılan eylem meşru müdafaa sayılmaz.
-
Orantılı ve zorunlu savunma: Yapılan savunmanın saldırıyı bertaraf etmeye uygun, orantılı ve kaçınılmaz olması gerekir. Aksi hâlde sınırın aşılması söz konusu olur.
Örneğin, silahlı bir saldırıya karşılık olarak silahla savunma yapılması uygun kabul edilebilir. Ancak sözlü bir tehdit karşısında ölümcül bir eylemde bulunmak meşru müdafaa kapsamında değerlendirilmez.
Kasten Öldürmede Meşru Müdafaanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi
Kasten öldürme suçu gibi ağır cezalık bir eylem, meşru müdafaa hâlinde işlendiğinde suç olarak değerlendirilmez. Bu durum, faile herhangi bir ceza verilmemesiyle sonuçlanır. Ceza muhakemesi sürecinde sanık meşru müdafaa iddiasında bulunursa, mahkeme somut olayın özelliklerine göre bu iddiayı değerlendirir.
Eğer savunmanın meşru müdafaa sınırları içinde kaldığı anlaşılırsa, sanık hakkında beraat değil, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir. Böylece kişi suç işlemiş sayılmaz.
Meşru Müdafaada Sınırın Aşılması Durumunda Ne Olur?
Bazı durumlarda kişi, kendisine ya da başkasına yönelmiş bir saldırıyı defetmek isterken meşru müdafaa sınırlarını aşabilir. Bu gibi hâllerde cezai sorumluluk kaldırılmasa da indirime tabi tutulabilir. Özellikle saldırının ağırlığı karşısında panik, korku ve heyecanla sınırın aşılması halinde hâkim takdiriyle cezada indirim yapılabilir.
Bu husus Türk Ceza Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenmiştir. Eğer fail, ağır tahrik altında veya saldırının yoğun etkisiyle orantısız bir savunma yapmışsa, hâkim cezada indirim yapabileceği gibi ceza vermeyebilir de.
Meşru Müdafaa Hâli Nasıl İspatlanır?
Meşru müdafaanın hukuken kabul görebilmesi için savunmanın dayandığı saldırının ve karşı eylemin niteliği somut delillerle ortaya konmalıdır. Bu deliller şunlar olabilir:
-
Olay yeri kamera görüntüleri
-
Tanık ifadeleri
-
Adli tıp raporları
-
Mağdurun ve failin yaralanma şekilleri
-
Olay anındaki çevresel koşullar
Mahkeme, tüm bu unsurları değerlendirerek savunmanın zorunlu ve orantılı olup olmadığını tespit eder. Özellikle kasten öldürme suçunda meşru müdafaa iddialarında olayın öncesi, saldırganın tutumu ve sanığın eyleminin tepkisel olup olmadığı çok önemlidir.
Meşru Müdafaa Olduğu Hâlde Kasten Öldürme Suçundan Tutuklama Olur mu?
Savcılık makamı veya mahkeme, delillerin henüz netleşmediği veya meşru müdafaa iddiasının şüpheli olduğu hallerde şüpheliyi tutuklayabilir. Ancak meşru müdafaa olduğu yönünde kuvvetli emareler varsa, tutuklama tedbirine başvurulmadan adli kontrol uygulanabilir. Son kararı yargılama sürecinin sonunda mahkeme verir.
Fail hakkında dava açıldığında, meşru müdafaa iddiası yargılamayı doğrudan etkiler. Savunmanın yerindeliği tespit edilirse ceza verilmesine yer olmadığına karar verilir.
Meşru Müdafaa Hâlinde Açılan Dava Hangi Mahkemede Görülür?
Kasten öldürme suçu, ağır ceza mahkemesinin görev alanına girer. Meşru müdafaa iddiası olsa dahi, ölümle sonuçlanan bir fiil olması sebebiyle soruşturma ve kovuşturma süreçleri ağır ceza mahkemesinde yürütülür. Karar verilinceye kadar dosya kapsamındaki tüm deliller değerlendirilir.
Meşru Müdafaa Nedeniyle Suç Oluşmadığı Nasıl Karara Bağlanır?
Mahkeme, tüm yargılama boyunca olayın meşru müdafaa kapsamında kalıp kalmadığını değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda aşağıdaki kararlardan biri verilebilir:
-
Meşru müdafaa şartları oluşmamışsa kasten öldürme suçu sabit görülerek ceza verilir.
-
Meşru müdafaa şartları oluşmuşsa ceza verilmesine yer olmadığına karar verilir.
-
Sınırın aşılması nedeniyle ceza verilebilir, ancak indirim uygulanabilir.
Bu değerlendirme yapılırken hâkim, somut olayın özelliklerine göre hukuki nitelendirme yapar ve gerekçeli karar açık şekilde yazılır.
Kasten Öldürme Suçunda Meşru Müdafaa Sıkça Sorulan Sorular
Kasten öldürme suçunda meşru müdafaa nedir?
Kasten öldürme suçunda meşru müdafaa, bir kişinin kendisine ya da bir başkasına yönelmiş haksız bir saldırıyı engellemek amacıyla ve zorunlu olarak öldürme fiilinde bulunması hâlinde, bu fiilin suç sayılmamasıdır. Bu durumda ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
Meşru müdafaanın kasten öldürme suçunda geçerli olabilmesi için hangi şartlar aranır?
Meşru müdafaanın kabul edilebilmesi için saldırının haksız olması, henüz sona ermemiş olması, savunmanın zorunlu ve orantılı olması gerekir. Ayrıca saldırıya başka bir yolla karşı koyma imkânı bulunmamalıdır.
Kasten öldürme fiilinin meşru müdafaa kapsamında olup olmadığına kim karar verir?
Olayı değerlendirme yetkisi, yargılamayı yapan ağır ceza mahkemesine aittir. Mahkeme, dosya kapsamındaki deliller, tanık beyanları ve olayın oluş biçimine göre meşru müdafaa şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğine karar verir.
Meşru müdafaa sınırının aşılması ne anlama gelir?
Meşru müdafaa sınırının aşılması, savunma yapan kişinin saldırıyı defetmek için gerekenden fazla güç kullanması anlamına gelir. Eğer bu aşım korku, heyecan ya da panikle gerçekleşmişse cezada indirim uygulanabilir.
Kasten öldürme suçunda meşru müdafaa kabul edilirse ceza verilmez mi?
Evet. Mahkeme meşru müdafaa şartlarının oluştuğunu tespit ederse, sanığın kasten öldürme fiilini gerçekleştirmiş olmasına rağmen ceza verilmesine yer olmadığına karar verir. Bu karar, sanığın sabıka kaydına da işlenmez.
Meşru müdafaa ile haksız tahrik arasında ne fark vardır?
Meşru müdafaa, haksız bir saldırıya karşı zorunlu savunma anlamına gelirken; haksız tahrik, bireyin ağır bir söz veya davranışla öfkeye kapılarak suç işlemesi hâlidir. Meşru müdafaada ceza tamamen kalkabilir, tahrikte ise indirim yapılır.
Meşru müdafaa olduğu hâlde neden soruşturma açılır?
Ölümle sonuçlanan bir olay söz konusu olduğunda, her halükârda Cumhuriyet savcılığı tarafından kasten öldürme suçu yönünden soruşturma açılır. Meşru müdafaa iddiası soruşturma ve yargılama sırasında değerlendirilir.
Meşru müdafaa iddiası hangi delillerle ispatlanır?
Tanık beyanları, kamera görüntüleri, olay yeri bulguları, adli tıp raporları ve tarafların ifadeleri gibi tüm deliller değerlendirilerek meşru müdafaanın şartlarının oluşup oluşmadığı tespit edilir.
Kasten öldürme suçunda meşru müdafaa kararı sonrası tazminat davası açılabilir mi?
Hayır. Meşru müdafaa kapsamında işlenen fiiller hukuka uygun sayıldığı için mağdur yakınları fail aleyhine maddi veya manevi tazminat davası açamaz.
