Dolandırıcılık suçunda etkin pişmanlık, failin işlediği suçtan sonra kendi isteğiyle mağdurun zararını gidermesi veya devletle iş birliği yapması halinde cezasında indirim yapılmasını sağlayan özel bir ceza hukuku kurumudur. Bu düzenleme, hem failin samimi pişmanlığını değerlendirme imkânı verir hem de mağdurun uğradığı zararın telafisine katkı sunar. Etkin pişmanlık hükümleri, özellikle dolandırıcılık gibi malvarlığına yönelik suçlarda mağdur odaklı yaklaşıma hukuki zemin sağlar.
Etkin pişmanlık nedir ve hangi suçlar için geçerlidir?
Etkin pişmanlık, bir suçun işlenmesinden sonra failin kendi iradesiyle suçtan dönmesi, zararı gidermesi veya suçun ortaya çıkarılmasına yardımcı olması anlamına gelir. Türk Ceza Kanunu’nda bazı suçlar için açıkça düzenlenmiştir. Dolandırıcılık suçu da bu suçlardan biridir. TCK 168. maddesinde, dolandırıcılık suçu işleyen kişiye etkin pişmanlık gösterdiği takdirde ceza indirimi uygulanabileceği belirtilmiştir.
Dolandırıcılık suçlarında mağdurun zararının giderilmesi, etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması açısından en önemli şartlardan biridir.
Dolandırıcılıkta etkin pişmanlık hangi aşamada uygulanabilir?
Etkin pişmanlık hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında uygulanabilir.
-
Soruşturma aşamasında, yani daha dava açılmadan önce fail mağdurun zararını tamamen giderirse, ceza yarı oranına kadar indirilebilir.
-
Kovuşturma aşamasında, yani dava açıldıktan sonra ama hüküm verilmeden önce pişmanlık gösterilirse, cezada üçte bir oranına kadar indirim yapılabilir.
Bu indirimin uygulanabilmesi için, failin pişmanlığının samimi olması ve mağdurun uğradığı zararın tamamen giderilmesi gerekir.
Soruşturma veya kovuşturma aşamasında yapılan ödeme, indirim oranını etkileyen en önemli unsurdur.
Hükümden sonra etkin pişmanlık uygulanabilir mi?
Dolandırıcılık suçu bakımından hüküm kesinleştikten sonra etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz. Yani karar verildikten ve hüküm kesinleştikten sonra, failin mağdura ödeme yapması, cezada herhangi bir indirime yol açmaz. Bu nedenle etkin pişmanlıktan faydalanmak isteyen failin yargılama süreci bitmeden harekete geçmesi gerekir.
Hüküm kesinleşmeden önce zarar giderilmelidir, aksi halde etkin pişmanlık hükümleri geçerli olmaz.
Etkin pişmanlık için ödeme yapılması yeterli midir?
Hayır. Sadece ödeme yapılması tek başına yeterli değildir. Ödemenin suçtan kaynaklanan zararı tamamen karşılaması ve gönüllü biçimde yapılması gerekir. Mahkeme, failin samimi pişmanlığını değerlendirme hakkına sahiptir. Bazı durumlarda mahkeme, zararın giderilmiş olmasına rağmen indirim yapmama yönünde takdir hakkını kullanabilir.
Mahkemenin takdir yetkisi, etkin pişmanlık indiriminin mutlak olmadığını gösterir.
Etkin pişmanlık nitelikli dolandırıcılıkta da uygulanır mı?
Evet. TCK 168. madde uyarınca, dolandırıcılık suçunun nitelikli halleri için de etkin pişmanlık hükümleri geçerlidir. Ancak suçun ağırlaştırıcı nitelikleri dikkate alınarak yapılacak indirimin oranı mahkemenin takdirine bağlıdır. Örneğin, kamu kurumu aleyhine yapılan dolandırıcılıkta zararın giderilmesi halinde ceza indirimi uygulanabilir, ancak indirimin miktarı daha sınırlı olabilir.
Nitelikli dolandırıcılık suçlarında da etkin pişmanlık hükümleri, belirli koşullarda uygulanabilir.
Etkin pişmanlık uygulanırsa sabıka kaydı silinir mi?
Etkin pişmanlık uygulanması, failin ceza almasını tamamen engellemez, ancak cezanın miktarını azaltır. Bu nedenle mahkûmiyet kararı varlığını sürdürür. Ancak belirli süreler geçtikten sonra ceza infaz edilmişse ve diğer koşullar sağlanıyorsa, sabıka kaydı adli sicilden silinebilir. Bunun için ayrıca başvuru yapılması gerekir.
Adli sicil kaydının silinmesi, ayrı bir başvuru ve hukuki değerlendirme süreci gerektirir.
Etkin pişmanlık hangi mahkemede değerlendirilir?
Dolandırıcılık suçu Asliye Ceza Mahkemesi’nin görev alanındaysa etkin pişmanlık bu mahkeme tarafından değerlendirilir. Nitelikli dolandırıcılık durumunda ise görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesi olur. Mahkeme, sanığın ödeme yaptığına ve pişmanlığının samimi olduğuna kanaat getirirse indirim uygulayabilir.
Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık Sıkça Sorulan Sorular
Dolandırıcılık suçunda etkin pişmanlık nedir?
Dolandırıcılık suçunda etkin pişmanlık, failin suçtan sonra kendi isteğiyle mağdurun zararını gidermesi veya suçun ortaya çıkmasına yardımcı olması durumunda cezasında indirim yapılmasını sağlayan bir ceza hukuku uygulamasıdır. Bu düzenleme Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesinde yer almaktadır.
Etkin pişmanlık hangi aşamalarda uygulanabilir?
Etkin pişmanlık hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında uygulanabilir. Soruşturma aşamasında zarar tamamen giderilirse cezanın yarısına kadar indirim yapılabilir. Kovuşturma aşamasında, yani dava açıldıktan sonra fakat karar verilmeden önce pişmanlık gösterilirse ceza üçte bir oranında azaltılabilir.
Dolandırıcılıkta etkin pişmanlık hangi şartlarda geçerlidir?
Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için:
-
Zararın fail tarafından gönüllü olarak karşılanması
-
Bu ödemenin tamamen yapılmış olması
-
Mağdurun zararının tazmin edilmiş olması
-
Pişmanlık beyanının samimi şekilde ifade edilmesi gerekir.
Mahkeme, failin samimiyetini ve ödeme davranışını değerlendirerek takdir yetkisini kullanır.
Etkin pişmanlık tüm dolandırıcılık suçlarında geçerli midir?
Evet. Türk Ceza Kanunu’na göre dolandırıcılık suçunun hem basit hem de nitelikli halleri için etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. Ancak nitelikli dolandırıcılık durumlarında cezada yapılacak indirim daha sınırlı olabilir ve mahkemenin değerlendirmesi daha sıkıdır.
Hüküm verildikten sonra etkin pişmanlık uygulanabilir mi?
Hayır. Etkin pişmanlık, sadece soruşturma ve kovuşturma aşamalarında geçerlidir. Hüküm kesinleştikten sonra etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz. Failin hükümden sonra zararı karşılaması, ceza indirimine yol açmaz ancak mağdurun zararının giderilmesi açısından hukuken değer taşır.
Mahkeme etkin pişmanlığı uygulamak zorunda mıdır?
Hayır. Mahkeme, etkin pişmanlık indirimi yapma konusunda takdir hakkına sahiptir. Zararın giderilmiş olması etkin pişmanlık açısından ön koşuldur ancak mahkeme, failin davranışlarını ve ödeme koşullarını değerlendirerek indirimi uygulayıp uygulamama kararı verebilir.
Etkin pişmanlık gösteren kişinin cezası tamamen kaldırılır mı?
Hayır. Etkin pişmanlık cezanın tamamen ortadan kalkmasına değil, yalnızca indirilmesine yol açar. Zararın tam olarak karşılanması hâlinde bile fail hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi mümkün değildir. Cezanın miktarı, indirimin kapsamına göre belirlenir.
Etkin pişmanlık hangi mahkemede değerlendirilir?
Dolandırıcılık suçu basit hâlde işlenmişse Asliye Ceza Mahkemesi, nitelikli hâllerde ise Ağır Ceza Mahkemesi görevlidir. Etkin pişmanlık beyanı, yargılama sürecinde mahkeme tarafından dikkate alınır ve değerlendirme duruşma sırasında yapılır.
