Geri gönderme merkezine yerleştirme işlemine karşı dava, yabancıların sınır dışı edilmeden önce idari gözetim altına alınmaları durumunda başvurabilecekleri hukuki bir yoldur. Bu dava, yabancının özgürlüğünün kısıtlandığı bu işlemin hukuka uygun olup olmadığının yargı denetiminden geçirilmesini sağlar. Özellikle uluslararası koruma başvurusu reddedilmiş ya da Türkiye’de yasal kalış hakkı sona ermiş kişiler bakımından bu işlem oldukça yaygındır. Ancak her idari karar gibi, geri gönderme merkezi uygulaması da yargı denetimine açıktır.
Geri Gönderme Merkezine Yerleştirme Nedir?
Yabancı bir kişi hakkında sınır dışı kararı verildikten sonra, bu kararın uygulanabilmesi için kişinin serbest dolaşım hakkının kısıtlanması amacıyla geri gönderme merkezine yerleştirilmesi mümkündür. Bu işlem, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 57. maddesi kapsamında idari gözetim kararı ile yapılır.
İdari gözetim kararı verilmesi şu durumlarda mümkündür:
-
Kaçma veya kaybolma riski bulunan yabancılar,
-
Giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden kişiler,
-
Sahte belgeyle işlem yapmaya çalışanlar,
-
Kamu düzeni, kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturan yabancılar.
İlgili kişi, belirli bir süre boyunca (genellikle 6 ay, istisnai durumlarda 12 aya kadar uzatılabilir) geri gönderme merkezinde tutulur.
Geri Gönderme Merkezine Yerleştirme İşlemine Karşı Dava Hakkı
Yabancı veya avukatı, idari gözetim kararına karşı sulh ceza hâkimliğine başvurabilir. Bu başvuru, geri gönderme merkezine yerleştirme işleminin iptalini talep eden hukuki süreçtir.
Dava süreci şu şekilde işler:
-
Başvuru Süresi: İdari gözetim kararına karşı başvuru süresi kararın tebliğinden itibaren 7 gündür. Bu süre içerisinde yapılmayan başvurular değerlendirmeye alınmaz.
-
Yetkili Mahkeme: Başvuru, işlemin uygulandığı yerdeki sulh ceza hâkimliğine yapılır.
-
Mahkeme İncelemesi: Sulh ceza hâkimi, dosya üzerinden veya duruşma açarak karar verir. Karar kesindir; başka bir mahkemeye itiraz yolu yoktur.
-
Avukat Yardımı: Bu süreçte yabancı kişilerin bir avukat aracılığıyla hareket etmesi haklarını daha etkili şekilde savunmalarını sağlar.
Başvuru yapılması, geri gönderme işlemini kendiliğinden durdurmaz; bu nedenle eş zamanlı olarak sınır dışı kararına karşı da dava açılması gerekebilir.
Geri Gönderme Merkezine Yerleştirmenin Hukuka Aykırı Olduğu Durumlar
Her geri gönderme işlemi hukuka uygun değildir. Mahkemeler, özellikle şu durumlarda idari gözetim kararlarını iptal edebilir:
-
Yabancının kaçma veya kaybolma riski somut bir şekilde ortaya konmamışsa,
-
Alternatif yükümlülükler (adres bildirimi, elektronik izleme, kefalet gibi) hiç değerlendirilmeden doğrudan gözetim kararı verilmişse,
-
Kişi hakkında verilen sınır dışı kararı kesinleşmemişse,
-
Kişi, uluslararası koruma başvurusu yapmışsa ve bu başvuru hâlen değerlendirme aşamasındaysa.
Bu gibi durumlarda mahkemeler, geri gönderme merkezinden tahliye kararı verebilir.
Alternatif yükümlülükler, gözetimden daha hafif müdahalelerdir ve her durumda önce bu yöntemlerin değerlendirilmesi gerekir.
Geri Gönderme Merkezindeki Haklar ve Başvuru İmkânları
Geri gönderme merkezinde tutulan kişiler, çeşitli haklara sahiptir. Bu haklar arasında:
-
Avukatla görüşme,
-
Aile bireyleriyle iletişim kurma,
-
Tercüman desteği alma,
-
Sağlık hizmetlerinden yararlanma
gibi temel haklar yer alır. Ayrıca, kişi hakkında yeniden yapılan idari gözetim değerlendirmelerine karşı her ay bir kez daha sulh ceza hâkimliğine başvurma hakkı bulunmaktadır.
Yabancının hukuki yardım alma hakkı, sınır dışı sürecinde en önemli güvencelerden biridir. Gerekirse ücretsiz adli yardım da talep edilebilir.
Geri Gönderme Merkezine Yerleştirme İşlemine Karşı Etkili Başvuru Yolları
Geri gönderme işlemine karşı sadece sulh ceza hâkimliğine başvuru değil, aynı zamanda şu yollar da mevcuttur:
-
Sınır dışı kararına karşı idare mahkemesinde iptal davası açmak (kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde),
-
Uluslararası koruma başvurusu yapmak,
-
İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne bireysel başvuru (özgürlük ve güvenlik hakkı, kötü muamele yasağı ihlali iddiasıyla),
Bu başvurular, kişinin Türkiye’de kalış hakkını korumaya veya özgürlük hakkının iade edilmesine yönelik olarak sonuç doğurabilir.
Sınır dışı kararı alınan yabancının hukuki süreçleri aynı anda takip etmesi gerekebilir. Bu sebeple uzman bir avukattan destek alınması çok önemlidir.
Geri Gönderme Merkezine Yerleştirme İşlemine Karşı Dava Sıkça Sorulan Sorular
Geri gönderme merkezine yerleştirme nedir?
Geri gönderme merkezine yerleştirme, yabancının sınır dışı edilmeden önce idari gözetim altına alınarak özgürlüğünün kısıtlanmasıdır. Bu işlem, göç idaresi tarafından alınan bir idari kararla uygulanır.
Geri gönderme merkezine yerleştirme işlemine karşı dava nedir?
Geri gönderme merkezine yerleştirme işlemine karşı dava, yabancının bu karara karşı sulh ceza hâkimliğine başvurarak özgürlüğünün geri verilmesini talep ettiği hukuki yoldur.
Geri gönderme merkezine yerleştirme kararı hangi durumlarda verilir?
Bu karar, kişinin kaçma riski bulunması, kamu düzenini tehdit etmesi veya sınır dışı kararının uygulanamaması gibi hallerde verilebilir. Her durumda idari gözetim kararının dayanağı açıkça belirtilmelidir.
Geri gönderme merkezine yerleştirme kararına karşı nereye dava açılır?
Bu karara karşı sulh ceza hâkimliğine başvuru yapılır. Başvuru, geri gönderme merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye yapılmalıdır.
Geri gönderme merkezine yerleştirme kararına karşı dava süresi ne kadardır?
İlgili kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde dava açılması gerekir. Bu süre içinde başvuru yapılmazsa hukuki hak düşebilir.
Geri gönderme merkezine yerleştirme işlemine karşı dava ne kadar sürede sonuçlanır?
Sulh ceza hâkimliği genellikle birkaç gün içinde karar verir. Süre, mahkemenin yoğunluğuna ve olayın özelliklerine göre değişebilir.
Geri gönderme merkezine yerleştirme kararı kesin mi?
Sulh ceza hâkimliğinin kararı kesindir. Bu karara karşı başka bir itiraz veya istinaf başvurusu yapılamaz.
Geri gönderme merkezine yerleştirme dışında alternatif yollar var mı?
Evet, idari gözetim yerine adres bildirimi, elektronik izleme, kefalet gibi alternatif yükümlülükler uygulanabilir. Bu seçenekler dikkate alınmadan doğrudan merkez kararı verilmesi hukuka aykırı olabilir.
Geri gönderme merkezinde tutulan yabancının hakları nelerdir?
Yabancıların avukata erişim, aileleriyle iletişim kurma, sağlık hizmetlerinden yararlanma ve tercüman desteği alma hakları vardır. Bu haklar, merkezin gözetiminde güvence altına alınmak zorundadır.
Geri gönderme merkezine yerleştirilen biri aynı anda başka dava açabilir mi?
Evet. Aynı kişi, sınır dışı kararına karşı idare mahkemesinde iptal davası açabilir ve uluslararası koruma başvurusunda bulunabilir. Bu süreçler birbirinden bağımsızdır ve aynı anda yürütülebilir.
