Uluslararası koruma statüsünün iptaline karşı dava, kişiye daha önce tanınmış olan koruma statüsünün Göç İdaresi Başkanlığı tarafından sonradan iptal edilmesi halinde başvurulabilecek bir idari dava türüdür. Bu dava, kişinin geri gönderilme riski, işkence veya kötü muamele tehlikesi gibi ciddi insan hakları ihlalleriyle karşılaşabileceği iddialarının yeniden değerlendirilmesini sağlar. Statünün iptali, bireyin hukuki ve insani koruma hakkını sona erdiren ciddi bir idari işlemdir.
Uluslararası Koruma Statüsü Neden İptal Edilir?
Uluslararası koruma statüsünün iptali, belirli yasal ve fiili sebeplere dayanılarak yapılır. Bu statü; mülteci, şartlı mülteci ya da ikincil koruma statüsü olarak verilmiş olabilir. İptal gerekçeleri, başvuru sahibinin artık koruma ihtiyacının kalmadığı ya da koruma hakkını kötüye kullandığı yönündeki tespitlere dayanır.
Başlıca iptal gerekçeleri şunlardır:
-
Başvuranın koruma gerekçesinin ortadan kalkması (örneğin ülkesindeki koşulların değişmesi)
-
Yanıltıcı ya da gerçeğe aykırı beyanlarla statü elde edilmesi
-
Suç teşkil eden ciddi bir fiil işlenmesi (örneğin kamu düzeni ve güvenliğini tehdit eden suçlar)
-
Uluslararası koruma hakkını kötüye kullanmaya yönelik davranışlar (sahte belge sunulması gibi)
İdare, bu gerekçeleri somut bilgi ve belgelere dayandırmak zorundadır. Keyfi veya genel ifadelerle yapılan iptaller, yargı denetimi karşısında geçersiz sayılabilir.
İptal Kararına Karşı Hangi Yargı Yoluna Başvurulur?
Uluslararası koruma statüsünün iptaline karşı dava açmak isteyen kişi, iptal kararının kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 15 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açmalıdır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir.
Dava açılabilecek yer şunlardır:
-
Kararı veren Göç İdaresi Başkanlığı’nın bulunduğu yer idare mahkemesi
-
Başvuru sahibinin fiilen ikamet ettiği ildeki idare mahkemesi (bazı durumlarda uygulanabilir)
Bu davada yetkili mahkeme, idare mahkemesi olmakla birlikte bazı istisnai durumlarda başvuru sahibinin statüsüne göre farklı değerlendirmeler gündeme gelebilir.
Dava süresi içerisinde başvurulması halinde, sınır dışı edilme riski dava süresince durdurulur. Bu husus, bireyin yaşam ve güvenlik hakkını korumaya yönelik bir teminattır.
Dava Süreci Nasıl İşler?
Dava süreci, iptal kararının dayandığı gerekçelerin ve başvuranın bireysel durumunun ayrıntılı biçimde incelenmesini içerir. Mahkeme, idarenin iptal gerekçelerinin hukuka uygun olup olmadığını değerlendirir.
Dava sürecinde:
-
İptal kararının gerekçeleri idare tarafından mahkemeye sunulur.
-
Başvuran, kendi beyanları ve belgeleriyle kararın hukuka aykırı olduğunu ortaya koymaya çalışır.
-
Gerekirse insan hakları ihlali riskini gösteren ülke raporları ve uluslararası belgeler sunulabilir.
-
Avukat ile temsil edilmek dava sürecinde hak kayıplarını önleme açısından önemlidir.
Mahkeme, idari işlemin iptaline karar verirse koruma statüsü yeniden geçerli hâle gelir. Aksi halde kişi, sınır dışı edilme riskiyle karşı karşıya kalır.
İptal Edilen Kişinin Hakları Nelerdir?
Statüsü iptal edilen kişiler, hâlâ bazı hukuki güvencelere sahiptir. Özellikle “geri gönderme yasağı” ilkesinin uluslararası hukukta bağlayıcı olması nedeniyle, kişinin ciddi tehlikeyle karşılaşma riski varsa sınır dışı edilemez.
Bu süreçte bireyin sahip olabileceği haklar şunlardır:
-
İptal kararına karşı mahkemeye başvurma
-
İdari gözetim altına alınması durumunda buna karşı dava açma hakkı
-
Statünün iptal edilmesi hâlinde dahi “şahsi durum ve insani gerekçelerle ikamet izni” talebinde bulunma
-
Hukuki yardım alma ve avukatla temsil edilme
Bu haklar, ulusal mevzuatın yanı sıra Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Mülteci Hukuku çerçevesinde güvence altına alınmıştır.
Dava Açmadan Önce Bilinmesi Gerekenler
Uluslararası koruma statüsünün iptaline karşı dava açacak kişilerin bazı önemli noktaları göz önünde bulundurması gerekir:
-
Tebligatın yapıldığı tarih, dava süresinin başlangıcıdır.
-
Mahkemeye sunulacak belgelerin eksiksiz ve çelişkisiz olması gereklidir.
-
İptal kararının detaylı incelenmesi ve uzman hukuki destek alınması, davanın seyrini doğrudan etkiler.
-
Mahkeme kararı kesinleşene kadar sınır dışı işlemi uygulanamaz.
Bu sürecin hassasiyeti göz önünde bulundurularak, kişi başına özgülenmiş hukuki strateji izlenmelidir.
Uluslararası Koruma Statüsünün İptaline Karşı Dava Sıkça Sorulan Sorular
Uluslararası koruma statüsünün iptaline karşı dava nedir?
Uluslararası koruma statüsünün iptaline karşı dava, Göç İdaresi tarafından mülteci, şartlı mülteci veya ikincil koruma statüsünün sona erdirilmesi hâlinde, bu karara itiraz etmek için idare mahkemelerinde açılan bir iptal davasıdır.
Uluslararası koruma statüsü hangi durumlarda iptal edilir?
Bu statü, kişinin koruma ihtiyacının ortadan kalkması, yanıltıcı bilgi vermesi, ciddi bir suç işlemesi veya kamu düzenini tehdit etmesi gibi nedenlerle iptal edilebilir. Statünün iptali her durumda gerekçeli bir karara dayanmak zorundadır.
İptal edilen uluslararası koruma statüsüne karşı hangi mahkemede dava açılır?
İptal kararına karşı dava, kararı veren idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde açılır. Başvurucunun fiilen ikamet ettiği ildeki mahkeme de bazı durumlarda yetkili olabilir.
Uluslararası koruma statüsünün iptaline karşı dava açma süresi ne kadardır?
İptal kararının tebliğinden itibaren 15 gün içinde dava açılmalıdır. Bu süre hak düşürücüdür ve geçtikten sonra dava açmak mümkün olmaz.
Dava açıldığında kişi sınır dışı edilir mi?
Hayır. Dava süresi içinde ve dava devam ettiği sürece sınır dışı işlemi durdurulur. Bu, geri gönderme yasağı çerçevesinde tanınan temel güvencelerden biridir.
Uluslararası koruma statüsünün iptali halinde hangi haklar kaybedilir?
Statünün iptali hâlinde kişi, koruma kapsamında sağlanan ikamet hakkı, sağlık hizmeti, çalışma izni gibi haklarını kaybedebilir. Ancak yargı süreci tamamlanmadan bu haklar tamamen sona erdirilemez.
Dava sürecinde hangi belgeler ve deliller sunulabilir?
Kişinin koruma ihtiyacının devam ettiğini gösteren ülke raporları, insan hakları ihlallerine ilişkin belgeler, kişisel beyanlar ve tanık ifadeleri gibi deliller mahkemeye sunulabilir.
Uluslararası koruma statüsünün iptaline karşı dava ne kadar sürer?
Bu tür davalarda süreç, mahkemenin iş yüküne ve davanın karmaşıklığına göre değişmekle birlikte, ortalama olarak 6 ay ile 1 yıl arasında sonuçlanabilir.
Dava sonucunda mahkeme iptal kararını geçersiz sayarsa ne olur?
Mahkeme, iptal kararının hukuka aykırı olduğuna hükmederse, uluslararası koruma statüsü yeniden geçerli hâle gelir ve kişi bu statünün sağladığı haklardan faydalanmaya devam eder.
Avukatla temsil zorunlu mudur?
Zorunlu değildir ancak hukuki hataların önlenmesi, sürecin sağlıklı yürütülmesi ve hak kayıplarının önüne geçilmesi açısından uzman bir avukatla çalışılması önemlidir.
İptal edilen kişiler başka bir statü için yeniden başvuru yapabilir mi?
Evet. Kişi, durumu uygunsa şahsi durum ve insani gerekçelerle ikamet izni talebinde bulunabilir ya da yeni bir uluslararası koruma başvurusu yapabilir.
Geri gönderme yasağı uluslararası koruma statüsü iptal edilse de geçerli midir?
Evet. Kişinin statüsü iptal edilse bile, geri gönderilmesi hâlinde yaşamı veya özgürlüğü ciddi tehlike altındaysa, geri gönderme yasağı geçerliliğini korur. Bu ilke, hem ulusal hem de uluslararası hukuk tarafından güvence altına alınmıştır.
