Ceza verilmesine yer olmadığı kararı, bir ceza davasında mahkemenin, davayı sonuçlandırarak failin ceza almasını gerektirecek şartların oluşmadığını belirttiği bir hüküm türüdür. Bu karar, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 223/3-4. maddelerinde düzenlenmiştir. Ceza verilmesine yer olmadığı kararı, beraat kararından farklıdır. Bu karar, işlenen fiilin suç teşkil etmesine rağmen failin cezalandırılmasını önleyen özel durumların varlığı nedeniyle verilir.
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararının Verildiği Durumlar
Mahkeme, iki ana nedenden dolayı ceza verilmesine yer olmadığına karar verebilir:
- Failin kusurunun bulunmaması.
- Kanunda düzenlenen cezasızlık hallerinin mevcut olması.
Bu nedenler, mahkeme kararının gerekçesinde açıkça belirtilir ve karar, adli sicil kaydında veri olarak kullanılır.
Kusur Bulunmaması Nedeniyle Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı
Yaş Küçüklüğü
Yaş küçüklüğü, failin cezai sorumluluğunu ortadan kaldıran bir durumdur. 12 yaşından küçük bireyler hakkında ceza davası açılamaz, ancak çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir. 12-15 yaş grubundaki çocukların, fiilin hukuki sonuçlarını algılayamaması durumunda cezai sorumluluğu bulunmaz ve bu çocuklar hakkında ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
Akıl Hastalığı
Akıl hastalığı, failin cezai ehliyetini ortadan kaldıran önemli bir faktördür. Akıl hastası bireyler, işledikleri fiilin sonuçlarını algılayamayacak durumdaysa, ceza almazlar; ancak bu bireyler hakkında güvenlik tedbirleri uygulanır.
Zorunluluk Hali
Zorunluluk hali, bireyin kendisini veya bir başkasını ciddi bir tehlikeden korumak için suç işlemek zorunda kaldığı durumlardır. Bu gibi durumlarda fail cezalandırılmaz ve ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
Cezasızlık Halleri Sebebiyle Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı
Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık, failin suç işledikten sonra zararları gidererek pişmanlık göstermesi durumudur. Özellikle uyuşturucu madde suçları, örgüt üyeliği ve sahtecilik gibi suçlarda etkin pişmanlık gösteren failler hakkında ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilebilir.
Şahsi Cezasızlık Sebepleri
Failin, mağdur ile özel bir ilişki içinde olması veya failin mağduriyetinin ceza gereksiz hale getirmesi durumları şahsi cezasızlık sebeplerine örnek gösterilebilir. Örneğin, bir eşin diğer eşe karşı işlediği malvarlığı suçlarında faile ceza verilmez.
İşlenen Fiilin Haksızlık İçeriğinin Azlığı
Bazı durumlarda, işlenen fiilin haksızlık boyutu çok az olabilir. Örneğin, değersiz bir malın çalınması durumunda ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilebilir.
Mahkemenin Gerekçesi ve Karar Süreci
Mahkeme, ceza verilmesine yer olmadığı kararını gerekçelendirirken kanunun belirttiği özel durumlara dikkat eder. Hangi durumun cezayı ortadan kaldırdığı açıkça belirtilir. Bu gerekçe, kararın hem hukuki dayanağını hem de adli sicil kaydındaki yerini belirler.
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Ceza verilmesine yer olmadığı kararı nedir?
Ceza verilmesine yer olmadığı kararı, mahkemenin bir ceza davasında failin cezalandırılmasını gerektirecek şartların oluşmadığını belirttiği bir hüküm türüdür. Bu karar, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 223/3-4. maddelerinde düzenlenmiştir. İşlenen fiil suç teşkil etse bile özel durumların varlığı nedeniyle failin cezalandırılmamasını ifade eder.
Ceza verilmesine yer olmadığı kararı hangi durumlarda verilir?
Bu karar genellikle iki temel durumda verilir:
- Failin kusurunun bulunmaması.
- Kanunda düzenlenen cezasızlık hallerinin varlığı. Mahkeme, karar gerekçesinde bu durumlardan hangisinin geçerli olduğunu açıkça belirtir.
Failin kusurunun bulunmaması ne anlama gelir?
Failin kusurunun bulunmaması, suçun işlendiği sırada failin cezai sorumluluğunu ortadan kaldıran ya da azaltan durumların mevcut olmasıdır. Örnek durumlar şunlardır:
- Yaş küçüklüğü: 12 yaşından küçük çocuklar cezai sorumluluğa sahip değildir.
- Akıl hastalığı: Akıl hastası bireyler, işledikleri fiilin sonuçlarını algılayamıyorsa cezalandırılmaz.
- Zorunluluk hali: Bireyin kendisini veya bir başkasını ciddi bir tehlikeden korumak için suç işlemek zorunda kalması durumudur.
Cezasızlık halleri nelerdir?
Cezasızlık halleri, kanunda belirtilen özel durumlar nedeniyle faile ceza verilmesini önleyen halleridir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Etkin pişmanlık: Failin suç sonrası zararları gidermesi ve pişmanlık göstermesi.
- Şahsi cezasızlık sebepleri: Failin mağdur ile özel bir ilişki içinde olması veya failin mağduriyetinin ceza gereksiz hale getirmesi.
- Haksızlık içeriğinin azlığı: İşlenen fiilin haksızlık boyutunun çok düşük olması.
Yaş küçüklüğü ceza verilmesine yer olmadığı kararında nasıl bir etkendir?
12 yaşından küçük çocuklar cezai sorumluluğa sahip değildir ve haklarında ceza davası açılamaz. 12-15 yaş grubundaki çocukların ise işledikleri fiilin sonuçlarını algılayamaması durumunda cezai sorumlulukları bulunmaz. Bu gibi durumlarda mahkeme ceza verilmesine yer olmadığına karar verir.
Etkin pişmanlık hangi durumlarda uygulanır?
Etkin pişmanlık, failin suç işledikten sonra pişmanlık göstererek zararı gidermesi veya adalete katkı sağlaması durumunda uygulanır. Özellikle uyuşturucu madde suçları, örgüt suçları ve sahtecilik gibi durumlarda etkin pişmanlık gösteren failler cezalandırılmaz.
Şahsi cezasızlık sebepleri nelerdir?
Şahsi cezasızlık sebepleri, failin kişisel durumları veya mağdur ile olan ilişkisi nedeniyle cezalandırılmamasını gerektiren hallerdir. Örneğin, eşler arasında işlenen bazı malvarlığı suçlarında faile ceza verilmez.
Haksızlık içeriğinin azlığı ne anlama gelir?
İşlenen fiil, suç teşkil etse bile haksızlık içeriğinin çok düşük olması durumudur. Örneğin, bir üzüm bağından küçük bir salkım üzüm çalınması hırsızlık suçu sayılabilir, ancak haksızlık içeriği az olduğu için fail cezalandırılmayabilir.
Mahkeme bu kararı nasıl gerekçelendirir?
Mahkeme, ceza verilmesine yer olmadığı kararını verirken kanunun belirttiği özel durumları esas alır ve gerekçesinde açıkça belirtir. Bu gerekçe, hem kararın hukuki dayanağını oluşturur hem de adli sicil kaydındaki yerini belirler.
